Баязитов Мөхәммәтсафа Атаулла улы: өлгөләр араһындағы айырма

'''Баязитов Мөхәммәтсафа Атаулла улы'''  ( [[1877 йыл|1877]], [[Санкт-Петербург]]  — [[1937 йыл|1937]], [[Ҡазан]])  — дин һәм йәмәғәт эшмәкәре, Нур гәзитен нәшер итеүсе , [[Ырымбур мосолман диниә назараты|Ырымбур дини мосолман йыйылышы]]<nowiki/>ның (Ырымбур мосолман диниә назараты) һуңғы [[Мөфтөй|мөфтөйө]].  Рәсәйҙә беренсе рәсми мосолман ойошмаһы рәйесе  — мөфтөй күҙәтеү, мәсеттәр төҙөү, никах теркәү, мөлкәт бүлеү, мосолман ғөрөф-ғәҙәттәрен дөрөҫ үтәлешен тикшереү эше менән шөғөлләнә. Репрессияланған, үлгәндән һуң аҡлана{{Sfn|А. Хабутдинов|2006}}.  

Мөхәммәтсафа Атаулла улы 1887 йылда  [[Санкт-Петербург|Петербург]]  ҡалаһында Гатаулла Баязитов  ғәиләһендә тыуған.  Ҡазан ҡалаһындағы "«Мөхәммәдиә"» мәҙрәсәһендә белем ала  һәм Петербург университетының көнсығыш телдәре факультетын{{Sfn|А. Хабутдинов|2006}}  тамамлай.

Атаһы вафат булғандан һуң Петербургҡа 2-се мәхәлләгә имам  булып эшләргә килә, һуңынан С.-Петербургтың һәм Петербург хәрби округының ахуны булып киткән.   Хәрби уҡыу йорттарының, Рәсәй сит ил эштәре министрлығының тәржемәсеһе һәм "«Нур"»{{Sfn|А. Хабутдинов|2006}}  гәзитен баҫтырыуҙы дауам итә,

1914 йылда генерал Шәйех-Али  менән бергә  "«Тура юл"» бөтә Рәсәй мосолмандар союзына нигеҙ һалыусы була . Замандаштарының (Кутлуга-Мөхәммәт Тевкелевый, Ахтямов Ибниамин, Исхаҡ Гаяз, муса биги һ. б.) фекерҙәре буйынса был  союз "«ультраконсерватив"» һәм хатта ҡара груһсылар позицияһы ҡарашлы була, ә шулай уҡ Һаҡлау бүлексәләре  менән бәйле  булған{{Sfn|А. Хабутдинов|2006}}.

1915 йылда  [[Солтанов Мөхәмәтйәр Мөхәмәтшәриф улы|Мухаммедьяр Солтанов]] үлгәндән һуң [[Ырымбур мосолман диниә назараты|  Ырымбур мосолман дини йыйылышына]]  мөфтөй итеп тәғәйенләнә, әммә мосолман элитаһы уны  кире ҡаға. 1916 йылда  Петроградта мосолман фракцияһы янында бюро ойошторола,  ул ваҡыт үтеү менән Рәсәй мосолмандарының  берҙән-бер законлы вәкәләте була. Февраль революцияһынан һуң  Мөхәммәт-Сафа мөфтөй вазифаһынан  Өфө мосолман лидерҙары тарафынан бушатыла  һәм ошаҡ һөйләп йөрөүҙә  ғәйепләнеп ҡулға алына һәм өйҙәге тотҡонлоҡҡа  урынлаштырыла{{Sfn|А. Хабутдинов|2006}}.

1918 йылдан алып  [[Имам|Петроград мәсете  имамы]] . Совет власы йылдарында ул осраҡлы эш хаҡына йәшәй. Был  "«оло террор"» йылдарында репрессиялана. 1937 йылдың 26 декабрендә атып үлтерелә. "«Хрущев иреүе"» йылдарында  {{Sfn|А. Хабутдинов|2006}}  үлгәндән һуң аҡлана. .