Александр I һәйкәле (Таганрог): өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Ләйсән (фекер алышыу | өлөш) |
Таңһылыу (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
||
22 юл:
}}
'''Александр I һәйкәле''' — [[1831 йыл]]да Таганрогта ҡуйылған, скульптор Мартос Иван Петрович һәм архитектор Мельников Авраам Иванович ижад иткән Рәсәй императоры [[Александр I]] һәйкәле<ref name="Музей под открытым небом — С. 31-34">''[[Киричек, Маргарита Сергеевна|Киричек М. С.]]'' Музей под открытым небом. — Таганрог: ИП Стадников, 2010. — С. 31-34. — ISBN 978-5-9901455-3-5.</ref>. Таганрог тарихында беренсе һәм Рәсәйҙә [[2014
== Үҙенсәлекле һәйкәлдең һүрәтләмәһе ==
Аҡ юлаҡлы һоро граниттан эшләнгән бейек ҙур пьедесталдә императорҙың тулы бронза һыны баҫып тора. Уға биш һикәлтәле баҫҡыс илтә. [[Александр I]] генерал мундиры һәм һалынып төшкән плащ кейгән, борғоланған йыланды ғорур рәүештә аяғы менән иҙә<ref name="Музей под открытым небом — С. 31-34" />. Был уның Наполеонды еңеүен символлаштырған кинәйәле һүҙ. Һул ҡулы менән батша шпага һабын тотоп тора, ә уң ҡулында Рәсәй империяһының ҡанундар йыйынтығы. Уның аяҡ аҫтындағы ҡанатлы фәрештәләр Александр батшаның «фәрештә кеүек» характерын символлаштыра. Скульптура замандаштарын ҙур портрет оҡшашлығы менән таң ҡалдыра.
Һәйкәл пьедесталының алғы йөҙөндә уйып яҙылған яҙыу:
32 юл:
'''1830'''<br />'''
}}
Таганрогтағы Мартос ижад иткән [[Александр I]] һәйкәленең моделе [[Санкт-Петербург]]тың Дәүләт Рус музейы экспозицияһына ҡуйылған<ref>[http://www.rusmuseum.ru/collections/sculpture/xviii_xx/ Русский музей<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>.
== Таганрогта монументты төҙөү тарихы ==
Һәйкәл төҙөү тураһындағы фекер Таганрогта 1825 йылда Александр I вафат булғас тыуа<ref name="По ладоням твоих площадей — С. 60-64">''[[Киричек, Маргарита Сергеевна|Киричек М. С.]]'' По ладоням твоих площадей. — Таганрог: Лукоморье, 2007. — С. 60-64. — ISBN 978-5-902450-13-9.</ref>. Таганроглыларҙың һорауын яңы император [[Николай I]] кире ҡаҡмай. Барынан бигерәк, монумент проектын эшләргә художество Академияһы ректоры, данлыҡлы скульптор Мартос Иван Петрович үҙе ризалыҡ бирә<ref name="По ладоням твоих площадей — С. 60-64" />.
Монумент Иерусалим майҙанының уртаһында, Иерусалим грек Александр-Невский монастыры ҡаршыһына ҡуйыла.
1920-се йылдар аҙағында [[Александр I]] һәйкәлен һүтеп алып, [[Александр I]] һарайы ихатаһына күсерәләр.<ref>''Орлов Г. Н., Найговзин Л. И., Цымбал А. А.'' Памятники архитектуры, истории и культуры Таганрога на старых открытках и фотографиях. — Таганрог: Лукоморье, 2004. — С. 64. — ISBN 5-901565-11-8.</ref>. 1932 йылда Таганрог ҡала советы ҡарары буйынса һәйкәлде [[Дондағы Ростов]] ҡалаһына ебәрәләр, унда һәйкәлде «совет сәнәғәте кәрәк-ярағына» тип иретәләр.
Александр I батшаның һәйкәле урынына Граждандар һуғышы ҡатнашыусыһы Дышловой Трофим Ивановичтың ҡәберен урынлаштыралар. Һуңғараҡ Дышловойҙың ҡәберлеген [[Горький исемендәге мәҙәниәт һәм ял паркы
== Һәйкәлде тергеҙеү ==
[[1998
[http://www.xn--80aaib3cgnl.su/44-pamyatnik-aleksandru-i.html Памятник Александру I] // Таганрог. Su. — 2009. — 30 июля.</ref>. Тергеҙелгән һәйкәл [[1998 йыл]]дың 11 сентябрендә тантаналы асыла. Урындағы казактар һәм ҡала администрацияһы ҡатнашлығында ҙур митинг ойошторола. Хәҙерге монумент майҙандың уртаһынан ситкәрәк, торлаҡ йорттарға яҡыныраҡ күсерелгән булып сыға. Бер нисә йылдан һуң бүкәндәрҙәге сынйырҙар тергеҙелә, был һәйкәлгә тулы монументаллек бирә.
Яңы эшләнгән скульптурала постаменттан йылан алына. Проектты эшләүселәр, Наполеон баҫып инеүе бик алыҫта ҡалған ваҡиға, шуға күрә уның тураһында хәтерләтеү художестволы образға тәбиғи тура килмәй тип иҫәпләй<ref name="Люци М." />. Шулай уҡ скульптура композицияһынан купидондар (ҡулына йәйә менән уҡ тотҡан малай һүрәтендәге ғашиҡтар аллаһы) алына<ref name="Люци М." />.
| |||