Таймаҫ Шәһимов: өлгөләр араһындағы айырма

{{Персона|имя=ТаймасТаймаҫ ШаимовШәһимов|оригинал имени=Таймаҫ Шәһимов|подданство={{Флагификация|Российская империя}}|дети=Суюн, КусюкайКусәкәй, КорткачикҠортҡасыҡ, АбдулкаримАбделкәрим, РахматуллаРәхмәтулла, Мансур, Ялтыр}}

'''Таймаҫ Шәһимов'''  — [[Себер даруғаһы]] [[Өфө өйәҙе (XVI быуат аҙағы — XVIII быуат башы)|Өфө өйәҙенең]] [[Табын|Ҡара-табын волосы]] башҡорт сташинаһы, тархан.

Рәсми документтарҙа беренсе  тапҡыр 1706 йылда телгә алына.

[[Рычков Пётр Иванович|П.  И.  Рычков]],  Т. Шәһимовты [[Ҡаҙаҡтар|ҡырғыҙ-ҡайсаҡтарға]] ҡаршы походтарҙың береһендә башҡорттарҙың биш меңлек ғәскәрен етәкләгән тип телгә ала, ә ҡайһы бер ҡаҙаҡ публикацияларында, бынан элегерәк,  1721-17231721—1723 йылдарҙа, Таймаҫ Шәһимов ҡаҙаҡтарға уларҙың джунгарҙар менән көрәшендә ярҙам күрһәтеүсе  күп меңле башҡорттар отрядын етәкләгән тип яҙыла<ref name="autogenerated1">[http://www.up74.ru/imod/xc_print_page/?node_id=37752 Таймас Шаимов]</ref>.

1730 йылда Таймаҫ Шәһимов  [[Анна Иоанновна]]  һарайында ҡабул ителә.  Бүләккә ул уға төлкө һәм һыуһар тиреләрен алып бара. Хөрмәт күрһәткәне өсөн императрица башҡорт старшинаһын хәҙерге ваҡытта [[Силәбе|Силәбе ҡалаһы]] эргәһендә ятҡан  ерҙәр менән бүләкләй<ref>''[//ru.wikipedia.org/wiki/Витевский,_Владимир_Николаевич Витевский В. Н.]'' И. И. Неплюев и Оренбургский край в прежнем его составе до 1758 года. — Казань, 1889. — С. 134</ref>.

Әммә илселәр барған саҡта ҡаҙаҡ феодалдары Рәсәй составына инеүгә ҡаршы икәнлеге билдәләнә. Сәбәптәрҙең береһе итеп башҡорттарҙың Урта Жузға йыш һөжүмдәре күрһәтелә. Билдәле булыуынса,  1732 йылдың 17 ноябрендә 1000 кешенән торған башҡорт отряды менән Урта жузы улустарына һөжүм иткән, әсирлеккә 100 кеше һәм 2000 ат алынған һәм 40 кеше һәләк булған <ref>Казахско-русские отношения в XVI—XVIII вв. — Алма-Ата, 1961. — С. 81</ref>. Шунан һуң,  1732 йылдың 21 ноябрендә Тәңребирҙе етәкселегендә ҡаҙаҡтарҙың ҙур төркөмө йыйыла һәм Абулхәйерҙән, Тевкелевты  һәм уның янында булған башҡорттарҙы Урта жузға алып килеп, уларҙы башҡорттар әсир ителгән ҡырғыҙ-ҡайсаҡтарҙы ҡайтарғансы, шунда тоторға тип талап итәләр<ref>[http://kraeved.opck.org/biblioteka/bashkortostan/bili_voinami/bili_voinami.php Алдар Исекеев и Таймас Шаимов в посольстве А. И. Тевкелева в Казахстане в 1731—1733 гг.]</ref>. 22 ноябрьҙә Абулхәйер Таймаҫты старшиналар йыйылышына саҡыра, тегеләр уға тәләфтәрҙе ҡапларға ҡушаларҡуша. Таймаҫ Шәһимов уларға ҡаҙаҡтар үҙҙәре күп мәртәбә башҡорттарға һәм урыҫтарға ябырылғандарын иҫтәренә төшөрә. Йыйылышта ул полковник Гарбер етәкләгән урыҫ сауҙа караванына ҡаҙаҡтарҙың һөжүм итеүен, Яйыҡ ҡаласығының казак ҡатындарын һәм 16 баланы әсир иткәндәрен, 40 башҡортто үлтергәндәрен, 6000 атты урлап алып китеүҙәрен, ҡаҙаҡтарҙың Хива баҙарында башҡорт балаларын ҡоллоҡҡа Хива баҙарында һатҡандарын телгә ала<ref>Казахско-русские отношения в XVI—XVIII вв. — Алма-Ата, 1961. — С. 83</ref>.  Башлыса  Т. Шәһимовтың һәм тағы ла бер нисә башҡорттоң ярҙамы менән илселек уңышлы тамамлана һәм  Абулхәйер хан етәкселегендә Кесе жуз ҡаҙаҡтары, Урта жуздың аҡһөйәктәренең бер өлөшө, шулай уҡ[[ ҡарағалпаҡтар]] урыҫ подданныйлығын ҡабул итә. 

Таймаҫ  Шәһимов шулай уҡ [[Башҡорт ихтилалдары (1735—1740)|  1735—40 йылдарҙағы башҡорт ихтилалдарын]]  баҫтырыуҙа  һәм батша хакимдарының баш күтәреүселәрҙең башлыҡтары менән һөйләшеүҙәр алып барыуҙа ҡатнаша.

Таймаҫ Шәһимов үтенесе буйынса  1740 йылда Сенат "«төҙөлгән нығытмаларҙа йәшәүселәр башҡорт ерҙәренә баҫып инмәһендәр, ә үҙҙәренең сәсеүлектәрен ҡойма менән уратып алһындар өсөн"» башҡорт ерҙәрен һәм нығытмалар аҫтына бирелгән территорияларҙы ыҙанлау тураһында указ сығара  .

* [http://kraeved.opck.org/biblioteka/bashkortostan/bili_voinami/bili_voinami.php Алдар Исекеев и Таймас Шаимов в посольстве А.  И.  Тевкелева в Казахстане в 1731—1733  гг.]