Александр I һәйкәле (Таганрог): өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
"{{Другие значения|Памятник Александру I}} {{Памятник |Русское название = Але…" исемле яңы бит булдырылған
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
26 юл:
 
== Үҙенсәлекле һәйкәлдең һүрәтләмәһе ==
Аҡ юлаҡлы һоро граниттан эшләнгән бейек ҙур пьедесталдә императорҙың бөтә кәүҙәһенең бронза һыны баҫып тора. Уға биш һикәлтәле баҫҡыс илтә. АлександрI, генераль мундире һәм һалынып төшөп торған плащ кейгән, борғоланған йыланды ғорур рәүештә аяғы менән иҙә<ref name="Музей под открытым небом — С. 31-34" />. Был уның Наполеонды еңеүен символлаштырған кинәйәле һүҙ. Һул ҡулы менән батша шпага һабын тотоп тора, ә уң ҡулында Рәсәй империяһының ҡанундар йыйынтығы. Уның аяҡ аҫтындағы ҡанатлы фәрештәләр АлександрI-нең «фәрештә кеүек» характерын символлаштыра. Скульптура поражалазамандаштарын современниковҙур большимпортрет портретнымоҡшашлығы сходствомменән таң ҡалдыра.
 
Һәйкәл пьедесталының алғы йөҙөндә яҙыу уйып яҙылған:
На лицевой грани пьедестала памятника была выполнена лаконичная надпись:
 
{{цитата|<center>
34 юл:
'''1830'''<br />'''
}}
Таганрогтағы Мартос ижад иткән Александр I һәйкәленең моделе [[Санкт-Петербург]]тың Дәүләт Рус музейы экспозицияһына ҡуйылған<ref>[http://www.rusmuseum.ru/collections/sculpture/xviii_xx/ Русский музей<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>.
 
== Таганрогта монументты төҙөү тарихы ==
Модель таганрогского памятника Александру I работы Мартоса находится в экспозиции [[Государственный Русский музей|Государственного Русского музея]] в [[Санкт-Петербург]]е<ref>[http://www.rusmuseum.ru/collections/sculpture/xviii_xx/ Русский музей<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>.
МысльҺәйкәл отөҙөү сооружениитураһында памятникафекер возниклаТаганрогта сразу1825 жейылда после кончины АлександраАлександр I ввафат Таганрогебулған выңғайы [[1825 год]]утыуа<ref name="По ладоням твоих площадей — С. 60-64">''[[Киричек, Маргарита Сергеевна|Киричек М. С.]]'' По ладоням твоих площадей. — Таганрог: Лукоморье, 2007. — С. 60-64. — ISBN 978-5-902450-13-9.</ref>. ПросьбаТаганроглыларҙың таганрожцевһорауын былаяңы уважена новым императоромимператор [[Николай I|НиколаемНиколай I]] кире ҡаҡмай. ТемБарынан болеебигерәк, чтомонумент согласиепроектын составитьэшләргә проектхудожество монументаАкадемияһы далректоры, сам прославленныйданлыҡлы скульптор, ректорМартос АкадемииИван художествПетрович [[Мартос,үҙе Иванризалыҡ Петрович|И.&nbsp;П.&nbsp;Мартос]]бирә<ref name="По ладоням твоих площадей — С. 60-64" />.
Монумент Иерусалим майҙанының уртаһында, Иерусалим грек Алескандр-Невский монастыре ҡаршыһында ҡуйыла.
В конце 1920-хсе годовйылдар памятникаҙағында АлександруАлександр I демонтировалиһәйкәлен иҡутарып перевезлиалып воАлександр дворI дворцаһарайы Александраихатаһына Iкүсерәләр.<ref>''Орлов Г. Н., Найговзин Л.И., Цымбал А.А.'' Памятники архитектуры, истории и культуры Таганрога на старых открытках и фотографиях. — Таганрог: Лукоморье, 2004. — С. 64. — ISBN 5-901565-11-8.</ref>. В [[1932 год]]уйылда поТаганрог постановлениюҡала Таганрогскогосоветы горсоветаҡарары памятникбуйынса отправленһәйкәлде вДондағы Ростов-на-Дону ҡалаһына ебәрәләр, гдеунда был перелитһәйкәлде «насовет нуждысәнәғәте советскойкәрәк-ярағына» промышленности»тип иретәләр.
Александр I-нең ҡутарып алынған һәйкәле урынына Граждандар һуғышы ҡатнашсыһы Дышловой Трофим Ивановичтың ҡәберен урынлаштыралар. Һуңғараҡ Дышловойҙың ҡәберлеген Горький исемендәге паркка, ә унан аҙаҡ ҡаланың иҫке зыяратына күсерәләр, ул әле лә ошо зыяратта тора.
 
== Һәйкәлде тергеҙеү ==
== История создания монумента в Таганроге ==
1998 йылда, Таганрогтың 300-йыллығына, һәйкәлде яңынан тергеҙергә ҡарар ителә. Проектты коммерция структураһы - «Российский кредит» банкының Таганрог филиалы уның идара итеүсеһе Г. А. Павленко исеменән финанслай. Һәйкәлдең күсермәһе ҡайһы бер үҙгәртеүҙәр менән [[Санкт-Петербург]]та һаҡланып ҡалған һыҙым буйынса эшләнә<ref name="Люци М.">''Люци М.'' [http://www.xn--80aaib3cgnl.su/44-pamyatnik-aleksandru-i.html Памятник Александру I] // Таганрог.Su. — 2009. — 30 июля.</ref>. Тергеҙелгән һәйкәл 1998 йылдың 11 сентябрендә тантаналы асыла. Урындағы казактар һәм ҡала администрацияһы ҡатнашлығында ҙур митинг ойошторола. Хәҙерге монумент майҙандың уртаһынан ситкәрәк, торлаҡ йорттарға яҡыныраҡ күсерелгән булып сыға. Бер нисә йылдан һуң бүкәндәрҙәге сынйырҙар тергеҙелә, был һәйкәлгә тулы монументаллек бирә.
Мысль о сооружении памятника возникла сразу же после кончины Александра I в Таганроге в [[1825 год]]у<ref name="По ладоням твоих площадей — С. 60-64">''[[Киричек, Маргарита Сергеевна|Киричек М. С.]]'' По ладоням твоих площадей. — Таганрог: Лукоморье, 2007. — С. 60-64. — ISBN 978-5-902450-13-9.</ref>. Просьба таганрожцев была уважена новым императором [[Николай I|Николаем I]]. Тем более, что согласие составить проект монумента дал сам прославленный скульптор, ректор Академии художеств [[Мартос, Иван Петрович|И.&nbsp;П.&nbsp;Мартос]]<ref name="По ладоням твоих площадей — С. 60-64" />.
Яңы эшләнгән скульптурала постаменттан йылан алына, проектты эшләүселәр, Наполеон баҫып инеүе беҙҙән бик алыҫта ҡалған ваҡиға, шуға күрә уның тураһында хәтерләтеү художестволы образға тәбиғи тура килеп тормай тип иҫәпләйҙәр<ref name="Люци М." />. Также из скульптурной композиции исчезли купидоны<ref name="Люци М." />.
 
Монумент был установлен по центру Иерусалисмской площади, напротив [[Александро-Невский Иерусалимский греческий мужской монастырь (Таганрог) |греческого Иерусалимского Алескандро-Невского монастыря]].
 
В конце 1920-х годов памятник Александру I демонтировали и перевезли во двор дворца Александра I.<ref>''Орлов Г. Н., Найговзин Л.И., Цымбал А.А.'' Памятники архитектуры, истории и культуры Таганрога на старых открытках и фотографиях. — Таганрог: Лукоморье, 2004. — С. 64. — ISBN 5-901565-11-8.</ref>. В [[1932 год]]у по постановлению Таганрогского горсовета памятник отправлен в Ростов-на-Дону, где был перелит «на нужды советской промышленности».
 
На месте снятого памятника Александру I была устроена могила участника Гражданской войны [[Дышловой, Трофим Иванович|Т.&nbsp;И.&nbsp;Дышлового]]. Позже захоронение Дышлового перенесли в парк им. Горького, а потом на старое кладбище где он стоит в настоящее время.
 
== Восстановление памятника ==
В [[1998 год]]у, к 300-летию [[Таганрог]]а, памятник было решено восстановить. Профинансировала проект коммерческая структура - Таганрогский филиал банка «Российский кредит» в лице его управляющего Г. А. Павленко. Копия памятника с некоторыми изменениями была изготовлена по сохранившимся в [[Санкт-Петербург]]е чертежам<ref name="Люци М.">''Люци М.'' [http://www.xn--80aaib3cgnl.su/44-pamyatnik-aleksandru-i.html Памятник Александру I] // Таганрог.Su. — 2009. — 30 июля.</ref>. Открытие восстановленного памятника состоялось [[11 сентября]] [[1998 год]]а. Был организован большой митинг, в присутствии местного казачества и городской администрации. Современный монумент оказался сдвинут в сторону от центра площади, ближе к жилому дому. Через несколько лет были восстановлены цепи на тумбах, что придало памятнику достаточную монументальность.
 
В новом скульптурном решении с постамента исчезла змея, поскольку организаторы проекта посчитали, что Наполеоновское нашествие слишком далёкое для нас событие, чтобы напоминание о нём могло органично вписаться в художественный образ<ref name="Люци М." />. Также из скульптурной композиции исчезли купидоны<ref name="Люци М." />.
 
<gallery>
Image:Alexander I Monument 1907.jpg|ПамятникҺәйкәл напочта почтовой карточкекарточкаһында 1907&nbsp;г1907й.
Image:Martos Taganrog.jpg|ПамятникXIX набыуат почтовойаҙағы карточкепочта конца XIX&nbsp;векакарточкаһында һәйкәл.
Image:Bank Ros Credit.jpg|"Российский Кредит" Банкы Идараһы Рәйесенә мөрәжәғәт
Image:Bank Ros Credit.jpg|Обращение к Председателю Правления Банка "Российский Кредит"
Image:Major letter.jpg|Һәйкәлде килтергәндә теркәп ебәрелгән хат
Image:Major letter.jpg|Сопроводительное письмо при транспортировке памятника
</gallery>
 
== СсылкиҺылтанмалар ==
* [http://pangorod.ru/maps/posmotret-gorod/pamjatnik-aleksandru-i.html Памятник Александру I на сайте «Виртуальный гид»]
 
== ИсточникиСығанаҡтар ==
{{примечания}}
 
[[Категория:ПамятникиТаганрог ТаганрогаҺәйкәлдәре]]
[[Категория:Памятники АлександруАлександр I һәйкәлдәре|Таганрог]]
[[Категория:РаботыИван ИванаМартос Мартосаэштәре]]
[[Категория:ВоссозданныеЯңынан памятникибулдырылған һәйкәлдәр]]