Әхмәтзәки Вәлиди Туған: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) |
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) |
||
159 юл:
=== Милли хәрәкәттә ===
[[Файл:Big Bashkiriya - ru.svg|300px|thumb|left|Әхмәтзәки Вәлиди төҙөгән Башкортостандың картаһы (репродукция)]]
1917 йылда социал-революционерҙар (эсерҙар) партияһына инә. Шул уҡ йылдың март — апрелендә Рəсəй мосолмандарының ваҡытлы үҙəк бюроһы ағзаһы була, 1917 йылдың апрелендә [[Ташкент]] ҡалаһында Мосолман советын ойоштороуҙа ҡатнаша һәм унда шул уҡ йылдың майында [[Мәскәү]]ҙә уҙғарылған I Бөтə Рəсəй мосолман съезына Төркөстандан делегат итеп һайлана. Был съезда Әхмәтзәки Вәлиди Рəсəйҙең федератив республикаһының ҡоролошо һəм мосолман халыҡтарының милли-территориаль автономияһы идеяһын яҡлап сыға һәм Бөтə Рəсəй мосолман шураһының башҡарма комитеты һәм ''Башҡорт өлкə бюроһы'' ағзаһы булып китә. [[Башҡорт (гәзит)|«Башҡорт»]] гәзитенең тәүге һанында Вәлидинең Башҡортостан үҙаллығы тураһында мәҡәләһе баҫылып сыға<ref>{{книга
| автор =
| заглавие = А. А. Валидов — организатор автономии Башкортостана. У истоков федерализма в России (1917—1920). Документы и материалы. /Сост. Н. М. Хисматуллина, Р. Н. Бикметова, А. М. Галеева, Ю. Р. Сайранов
184 юл:
Башҡортостан автономияһының РСФСР составына инеүе тураһында [[Ленин Владимир Ильич|В. И. Ленин]] һəм [[Сталин Иосиф Виссарионович|И. В. Сталин]] менән һөйлəшеүҙəрҙе ойоштора. 1919 йылдың февралендә Әхмәтзәки Вәлиди Башҡорт ғəскəрҙəренең Ҡыҙыл Армия яғына сығыуына етəкселек итə һәм 1‑се [[Бөтə башҡорт хəрби съезы]]нда ойошторолған [[Башҡортостан хəрби-революцион комитеты]]ның Рəйес урынбаҫары һəм республикаһының Хəрби эштəре буйынса халыҡ комиссары итеп һайлана. 1919 йылдың 20 мартындағы «[[Үҙəк Совет власы менəн Башҡорт хөкүмəте араһында Башҡорт Совет автономияһы тураһында килешеү]]» тексын төҙөүҙə ҡатнаша һәм Мәскәүҙә В. И. Ленин һәм И. В. Сталин менән осраша.
1919 йылдың апреленән алып [[Башҡорт АССР-ы]]
1920 йылдың февралендә Башҡортостан хəрби-революцион комитеты рəйесе итеп тəғəйенлəнə. Шул уҡ йылдың апрелендә Бөтə Рəсəй ғəҙəттəн тыш комиссияһы рəйесе Ф. Э. Дзержинский талабы буйынса Мəскəүгə РКП(б)-ның Үҙәк комитетына саҡырыла. 1920 йылдың 19 майында Мәскәү үҙәк властары бер яҡлы ҡабул иткəн ''«Автономиялы Совет Башҡорт Республикаһының дəүлəт ҡоролошо тураһында»'' ҡарары менән риза булмауын белдерə һәм башҡа хөкүмәт ағзалары менән берлектә отставкаға китә.
| |||