Зәйтүн майы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
"Зәйтүн майы — зәйтүн ағасының емештәренән һығып алынған үҫемлек майы (лат. Olea…" исемле яңы бит булдырылған
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
Зәйтүн майы  — зәйтүн ағасының емештәренән һығып алынған үҫемлек майы (лат. Olea europaea). Олеин кислотаһы эфиры менән майлы кислоталарҙың триглицериды ҡушылмаһынан хасил. Сортына ҡарап, һарғылт төҫтән башлап, ҡуйы йәшел төҫтә булыуы мөмкин. Тәме әскелт. ЭреүИреү температураһы +7 +-10  °C.
 
Греция, Италия һәм Испанияла милли ризыҡҡа һанала. Антик замандарҙан бирле урта диңгеҙ диетаһының айырылмаҫ бер өлөшө. Уның менән ҡорамдарҙы һәм мәсеттәрҙе таҙарталар. Шулай уҡ христиан һәм иудей диндәренең йолаларын үтәгәндә лә ҡулланалар.
 
Клазоменалағы (Иония) иң боронғо май һығыу урыны.
Зәйтүн ағасы ҡырағай хәлдә Урта диңгеҙҙән төньяҡ-көнсығышҡа табан, Кесе Азияғаса осрай. Ҡасан һәм ҡайҙа иң башлап баҡса ағасына әйләндереүҙәре бәхәсле һорау. Әммә миноя цивилизацияһының сәскә атауы уның менән бәйле икәне мәғлүм[2]. Крит утрауында табылған зәйтүн майы өсөн махсус һауыттар (прото-амфоралар) б.э. тиклем 4-се меңйыллыҡ уртаһына ҡарай.
 
Боронғо Египет зәйтүн майын Криттан һәм Ханаандан һатып алған. Был турала мәғлүмәт Эбланың архив документтарында (б.э. тиклем 3-сө меңйыллыҡ уртаһы) теркәлгән. Май ашарғааҙыҡ итеп кенә түгел, һабын эшләү өсөн һәм дини йолалар үтәү (май шәмдәре) өсөн ҡулланыла. Б.э. тиклем 8-се быуатта зәйтүн майын финикийҙар Карфагендан Испания ярҙарына, ә боронғо гректар   Италияға ташый. Латинса исеме(oleum) боронғо грек теленән үҙләштерелгән- ἔλαιον[3].
 
Зәйтүн ағасы   гректарҙың милли ағасы[4]. Был үҫемлекте Аҫина (Афина Паллада) уйлап тапҡан тип һанала. Аҫина ҡалаһының исеме, риүәйәт буйынса, ошо алланың исеменән алынған. Аттикала йәшәүселәр уны тоҙ сығанаҡтары менән ылыҡтырырға маташыусы Посейдондан өҫтөн күрәләр[5]. Зәйтүн майының (лаҙи) дауалау үҙенсәлектәрен Гиппократ та таныған. Был май менән бөтә эллин атлеттары ыуынған. Плиний, Италиянан килтерелгән майҙы өҫтөнөрәк күргән, тиҙәр...тиҙәр…
Клазоменалағы (Иония) иң боронғо май һығыу урыны
Француз Пьер-Жозеф Аморё «Traité de l’olivier» исемле китабында (Монпелье, 1784) зәйтүн ағасы һәм майы тарихы, май һығыу ысулдары тураһында тәжрибәләрҙе туплай һәм дөйөмләштерә. Хәҙерге заманда был ризыҡ тураһында мәғлүмәт Франция, Испания, Греция һәм башҡа Урта диңгеҙ буйындағы илдәрҙәең махсус музейҙарында һаҡлана.
Зәйтүн ағасы ҡырағай хәлдә Урта диңгеҙҙән төньяҡ-көнсығышҡа табан, Кесе Азияғаса осрай. Ҡасан һәм ҡайҙа иң башлап баҡса ағасына әйләндереүҙәре бәхәсле һорау. Әммә миноя цивилизацияһының сәскә атауы уның менән бәйле икәне мәғлүм[2]. Крит утрауында табылған зәйтүн майы өсөн махсус һауыттар (прото-амфоралар) б.э. тиклем 4-се меңйыллыҡ уртаһына ҡарай.
 
== Таралыу даирәһе ==
Боронғо Египет зәйтүн майын Криттан һәм Ханаандан һатып алған. Был турала мәғлүмәт Эбланың архив документтарында (б.э. тиклем 3-сө меңйыллыҡ уртаһы) теркәлгән. Май ашарғааҙыҡ итеп кенә түгел, һабын эшләү өсөн һәм дини йолалар үтәү (май шәмдәре) өсөн ҡулланыла. Б.э. тиклем 8-се быуатта зәйтүн майын финикийҙар Карфагендан Испания ярҙарына, ә боронғо гректар — Италияға ташый. Латинса исеме(oleum) боронғо грек теленән үҙләштерелгән- ἔλαιον[3].
2010 йылда донъя буйынса зәйтүн майының 44  % -ы Испанияла, күберәген   Андалусияның көньяҡ провинцияһында етештерелә, [6].
 
Зәйтүн ағасы — гректарҙың милли ағасы[4]. Был үҫемлекте Аҫина (Афина Паллада) уйлап тапҡан тип һанала. Аҫина ҡалаһының исеме, риүәйәт буйынса, ошо алланың исеменән алынған. Аттикала йәшәүселәр уны тоҙ сығанаҡтары менән ылыҡтырырға маташыусы Посейдондан өҫтөн күрәләр[5]. Зәйтүн майының (лаҙи) дауалау үҙенсәлектәрен Гиппократ та таныған. Был май менән бөтә эллин атлеттары ыуынған. Плиний, Италиянан килтерелгән майҙы өҫтөнөрәк күргән, тиҙәр...
Француз Пьер-Жозеф Аморё «Traité de l’olivier» исемле китабында (Монпелье, 1784) зәйтүн ағасы һәм майы тарихы, май һығыу ысулдары тураһында тәжрибәләрҙе туплай һәм дөйөмләштерә. Хәҙерге заманда был ризыҡ тураһында мәғлүмәт Франция, Испания, Греция һәм башҡа Урта диңгеҙ буйындағы илдәрҙәең махсус музейҙарында һаҡлана.
 
Таралыу даирәһе
2010 йылда донъя буйынса зәйтүн майының 44 % -ы Испанияла, күберәген — Андалусияның көньяҡ провинцияһында етештерелә, [6].
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Зәйтүн_майы» битенән алынған