Гагауз Ери: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
89 юл:
Гагауз Ере төрлө дәүмәлдәге 4 анклавтан тора, шуның өсәүһенең Украина менән уртаҡ сиге бар. Автономиялы территориаль ҡоролош (АТО) тигеҙлек һәм йырындар сиратлашҡан көньяҡ молдова таулы тигеҙлегенең өлөшө булған Буджак далаһында урынлашҡан. Гагауз Еренең бөтөн рельефы — дала һәм тәпәшәк таусыҡтар. Тамаҡтары көньяҡ йүнәлешендә түбәнәйә барыусы һәм йәйге сезонда кибеүсән 4 йылғаһы бар<ref>{{Cite web|url = http://citys.su/ru/region.php?name=Гагаузия#Климат-и-рельеф|title = Гагаузия. Климат и рельеф|author = |date = |publisher = }}</ref>.
 
Из-заГагауз тогоерендә чтосөсө һыу запасы преснойсикләнгән водыбулғанлыҡтан, вдала Гагаузиитерриторияһында весьмаағас ограничены,үҫеү еёкимәле степнаятүбән территория характеризуетсяикәне низкимкүҙгә уровнем облесениясалына, иһәм, какшуның следствиеһөҙөмтәһе булараҡ, наличиемкөслө признаковтупраҡ сильнойэрозияһы эрозиибилдәләре почвыкүҙәтелә. ТакжеШулай здесьуҡ весьмабында частыҡаты сильныеһәм иуртаса умеренныейәйге летниеҡоролоҡтар засухибик йыш ҡабатлана (2003, 2007 ггйй.)<ref name=autogenerated2>http://www.viitorul.org/public/files/Strategie_Gagauzia_rus.pdf</ref>.
 
== Халҡы ==
{{Төп мәҡәлә|Гагауз Ере халҡы}}
 
Молдавия халҡының йәниҫәп алыу мәғлүмәттәре (2004 йыл) буйынса автономияла йәшәгән халыҡ һаны 155 646 кеше тәшкил иткән<ref>[http://www.statistica.md/pageview.php?l=en&idc=263&id=2208 Перепись населения 2004 года]</ref>. 2012 йыл күрһәткестәре буйынса Гагауз Ерендә 162,200 мең кеше йәшәгән
 
{| class="wikitable"
|- ! Халыҡ !! Һаны !! 100 %
|-
| Гагауздар|| 127 835 || 82,1 %
|-
| Бессарабия болғарҙары || 8013 || 5,1 %
|-
| Молдавандар|| 7481 || 4,8 %
|-
| Рустар || 5941 || 3,8 %
|-
| Украиндар || 4919 || 3,2 %
|-
| Башҡалар || 1457 || 1 %
|}
 
== Тел ситуацияһы ==
 
Гагауз Ерендә тел ситуацияһы ҡатмарлы һәм күп төрлө. Гагауз Ерендә өс рәсми тел: гагауз, молдаван һәм рус телдәре. (Гагауз Ере сиктәренән тыш урынлашҡан власть органдары, предприятиелары, ойошмалары һәм учреждениелары менән хат алышыу, бәйләнеш молдаван һәм рус телдәрендә алып барыла). Төрлө милләтле халыҡтың үҙ милләтенә һәм теленә өҫтөнлөк биреүе йыш осраҡта, күп факторҙар һәм ситуацияларға бәйләнеп, вариациялана, шуға ла регион ике йә өс теллелек таралыу менән айырыла. Гагауз теле — халыҡтың күпселеге өсөн туған тел. Рус теле - лингва франка, һәм автономияның күп халҡы өсөн, айырым алғанда, автономияның ҡалаларында, рус теле ысынында туған тел булып һанала<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=KS1dkn5YKw8 2015.03.22 Гагаузия. Выборы башкана. Россия 1. Вести недели. - YouTube<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. Автономияла уҡыусыларҙы элеккесә рус телендә уҡыталар (2014 йылға ҡарата). Молдова рәсми властарының бындай ситуацияға мөнәсәбәте бер төрлө генә түгел.
 
2008 йылда Автономияның 55 уҡыу йортонда уҡыған 23 293 уҡыусының 22 163-ө рус телендә уҡыған. Молдаван телендә (йәки румын телендә) — 707 уҡыусы, (рус телен индереп) бер үк аҡытта бер нисә телдә — 423 уҡыусы белем алған. Гагауз Ере территорияһында эш башҡарыу (делопроизводство), шул иҫәптән власть органдары системаһында, рус телендә алып барыла. Автономия территорияһында рус телле киң мәғлүмәт саралары өҫтөнлөк итә, шуның менән бергә гагауз телендә баҫылған әҙәбиәт һаны ла арта. Автономияның гагауз телевидениеһының тел сәйәсәте башҡа ике рәсми телдәр - гагауз һәм молдаван телдәре - менән бер рәттән рус телендә алып барылған тапшырыуҙар өлөшө бер тигеҙ булырға тейешлекте күҙҙә тота<ref>[[REGNUM (информационное агентство)|Regnum]]: [http://www.regnum.ru/news/1084243.html «Гагаузия — часть русского мира»: «Гагаузия за неделю»]</ref>.
 
 
 
== Халҡы ==
 
 
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Гагауз_Ери» битенән алынған