|
Ҡарағай урманының радиацион зарарланыуы һөҙөмтәләре алған доза йөкләнешенә туранан тура бәйле булып сыҡты. Радиацион зарарланыу характеры буйынса ғалимдар тарафынан дүрт зона айырып ҡарала:
# (Ҡарағай ағастары тулыһынса һәләк булған, япраҡлы ағастар өлөшләтә зыян күргән («Ерән урман» тип аталған) зона. (1986—1987 йылдарҙа йотолған доза кимәле (ғалимдар иҫәпләүе буйынса) экспозицион дозаның иң ҙур ҡеүәте — 500 мР/сәғ һәм күберәк булғанда тышҡы гамма-нурланыш буйынса — 8000—10000 рад тәшкил итте. Был зонаның майҙаны яҡынса 4,5 мең гектар. Был зонала ҡарағайҙың ер өҫтөндәге органдары тулыһынса һәләк булды, ә ылыҫы ҡыҙыл төҫ алды. Бөтә урман радиоактив ташландыҡтың байтаҡ күләмен үҙендә туплап, ысынбарлыҡта «янды». Үле ағасты күмеү кәрәклеге уның радиоактив мәтдәләр менән ныҡ бысранған булыуына бәйле. «Ерән урман» территорияһында урманды тергеҙеү буйынса беренсе сиратта саралар үткәрелде. Был территорияның 500 гектарында урман тергеҙелә лә инде.
# Ағастарҙың сублеталь зарарланыу зонаһы, был зонала ағастарҙың 25 % - 40 % -ы, шулай уҡ урман ваҡ ағаслығының (1—2,5 м бейеклектә) күп өлөшө һәләк булды. Ағастарҙың 90—95 % -ының йәш үренделәре һәм бөрөләре зыян күрҙе. Йотолҡарағай ғанЙотолған доза — 1000—8000 рад, экспозицион доза ҡеүәте — 200—250 мР/сәғ. Зонаның майҙаны 12,5 мең гектар, шул иҫәптән ҡарағай урманы — 3,8 мең гектар.
# Ҡарағай урманының уртаса зыян күргән зонаһы. ДляБыл даннойзона зоныөсөн характернымбашлыса былойәш поражениеүренделәрҙең взарарланыуы основномхас молодых побеговбулды, аә хвояылыҫ желтелаботаҡтарҙың толькотик наайырым отдельныхучасткаларында участкахғына ветокһарғайҙы. ОтмечалисьШулай такжеуҡ небольшиеҡарағайҙың морфологическиеүҫешендә отклоненияҙур вбулмаған ростеморфологик соснытайпылыштар ғына булды, ноәммә этибыл растенияағастар сохранилиүҙҙәренең своюйәшәү жизнеспособностьһәләтен һаҡлап ҡалдылар. ПоглощеннаяЙотолған доза — 400—500 рад, мощность экспозиционнойэкспозицион дозыдозаның ҡеүәте — 50-200 мР/чассәғ. ПлощадьӨсөнсө третьейзонаның зоны составляламайҙаны 43,3 тысячмең гектар, втәшкил итте, томшул числеиҫәптән сосновыхҡарағай лесовурманы — 11,9 тысячмең гектар.
# Көсһөҙ зарарланыу зонаһы, бында үҫеү процессында айырым аномалиялар күҙәтелде. Ҡарағайҙарҙың күҙгә күренеп торған имгәнгән урындары табылманы. Бөтә ағастар ҙа ғәҙәти үҫешен һәм ылыҫының төҫөн һаҡланы. Йотолған доза 50—120 рад тәшкил итте, экспозицион доза ҡеүәте — 20 мР/сәғ.
# Зона слабого поражения, где отмечались отдельные аномалии в ростовых процессах. Видимые повреждения у сосен найдены не были. Все деревья сохранили нормальный рост и цвет хвои. Поглощенная доза составила 50—120 рад, мощность экспозиционной дозы — 20 мР/час.
== Әҙәбиәт һәм башҡаһы ==
== Литература и прочее ==
* {{статьямәҡәлә |автор= |заглавие=Авариябаш на Чернобыльскойисеме=Чернобыль АЭС-нда иавария ееһәм последствияуның эҙемтәләре: Информация,МАГАТЭ подготовленнаяэксперттары длякәңәшмәһе совещанияөсөн экспертовәҙерләнгән МАГАТЭмәғлүмәт.Часть 1 өлөш. ОбобщенныйДөйөмләштерелгән материал |оригинал= |ссылкаһылтанма= |автор издания= |изданиенәшер= |тип= |местоурыны= |издательствонәшриәт= |годйыл=1986 |месяцай=Август|том= |выпуск= |номер= |страницыбиттәр= |isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid= |язык= |ref= |archiveurl= |archivedate=}}
* {{книгакитап |автор= |заглавиебаш исеме=Чернобыль: радиоактивноетәбиғи загрязнениемөхиттең природныхрадиоактив средбысраныуы |оригинал= |ссылкаһылтанма= |викитека= |ответственныйяуаплы=Под ред. [[Израэль, Юрий Антониевич|Ю. А. Израэля]] |изданиенәшер= |местоурыны=Л.|издательствонәшриәт=[[Гидрометеоиздат]] |годйыл=1990 |том= |страницыбиттәр= |столбцы= |страниц= |серия= |isbn= |тираж= |ref= }}
* {{статьямәҡәлә |автор=[[Тихомирова,Тихомиров Фёдор Анатольевич|Тихомиров Ф. А.]], [[Щеглов, Алексей Иванович|Щеглов А. И.]]|заглавиебаш исеме=Радиоэкологические последствияҠыштым кыштымскойһәм ичернобыль чернобыльскойрадиацион радиационныхаварияларының аварийурман вэкосистемаларында лесныхрадиоэкологик экосистемахэҙемтәләре |оригинал= |ссылкаһылтанма= |авторнәшер изданияавторы= |изданиенәшер=ЭкологияАтом регионовстанциялары атомныхрегиондары станцийэкологияһы |тип= |местоурыны= |издательствонәшриәт= |годйыл=1994|том= |выпуск= |номер=1 |страницыбиттәр=71—88 |isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid= |язык= |ref=Тихомиров, Щеглов|archiveurl= |archivedate=}}
* Является одной из "локаций" в игре S.T.A.L.K.E.R.
*
== СсылкиҺылтанмалар ==
* Сергей Паскевич. [http://www.chornobyl.in.ua/red_forest_ru.htm РыжийЧернобыль лесситләтелгән взонаһында Чернобыльскойерән зоне отчужденияурман]
* {{статьямәҡәлә |автор=[[Резниченко, Андрей Яковлевич|Резниченко А. Я.]]|заглавиебаш исеме=ДесятьЧернобыль мифовАЭС-ндағы вокругавария авариитирәләй наун Чернобыльской АЭСмиф |оригинал= |ссылкаһылтанма=http://ria.ru/eco/20090424/169145532.html |авторнәшер изданияавторы= |издание=[[РИА Новости]] |тип= |место= |издательствонәшриәт= |год=24.04.2009|том= |выпуск= |номер= |страницы= |isbn= |issn= |doi= |bibcode= |arxiv= |pmid= |язык= |ref=Резниченко|archiveurl= |archivedate=}}
[[Категория:Радиобиология]]
| 