Әхмәт ибн Хәнбәл: өлгөләр араһындағы айырма

Әхмәт ибн Хәнбәлдең эшмәкәрлеге сәскә атҡан осор традицион дини тәғлимәт менән [[мутазилиттар|мутазилит калам]] араһында көрәш көсәйгән ваҡытҡа тап килә. Хәлиф әл-Мамун йәмғиәткә ҡайһы бер мутазилит ҡарашын (шул иҫәптән, [[Ҡөрьән]]дең ижад ителгән булыуы тураһында догматты) көсләп тағырға маташа. Әхмәт ибн Хәнбәл хәлифәнең һынау үтеүсе махсус төркөмөнә эләгә һәм ике йыл дауамында (833—834 йылдар) уны төрмәлә тоталар. Мамунға алмашҡа власҡа килгән әл-Мутасим Әхмәт ибн Хәнбәлде ҡамсыларға бойороҡ бирә, ләкин халыҡтың баш күтәреү ҡурҡынысы булыу сәбәпле Әхмәт ибн Хәнбәлде иреккә ебәрәләр. Ул ике хәлифәнең алдында Ҡөрьәндең ижад ителгән булыуын танымаусы беренсе билдәле дин белгесе була{{sfn|Ислам: ЭС|1991}}. Сөнниселәр сығанағы, Әхмәт ибн Хәнбәлдең һынау ваҡытында, башҡа ҡайһы берәүҙәр кеүек, ике мәғәнәлелеккә һәм аңлайышһыҙлыҡҡа (Амфиболия) мөрәжәғәт итмәүен һыҙыҡ өҫтөнә алалар. Унан: «Башҡалар кеүек кинәйәләп һөйләштеңме һин, әллә көс ҡулланыуға түҙмәй, улар менән (мутазилиттар менән) килештеңме?» тигән һорауға ул былай тип яуап бирә: «Аллам һаҡлаһын мине ундай эштән! Миңә ҡарап торалар бит, миңә ышаналар. Әгәр мин шулай эшләһәм, кешеләр Ҡиәмәт көнөнә тиклем Ҡөрьәндең тыуҙырылған булыуын раҫлай башларҙар ине»<ref>{{cite web|url=http://i-r-p.ru/page/stream-library/index-3312.html|title=Ватылған ай тураһында һорау. Урта быуат ислам теологтарының шаяртыуы |last=Игнатенко|first=Александр |date=1998-07-15|publisher=[[Ирекле газета|ИГ]]-диндәр|accessdate=2014-05-16}}</ref>.

Әхмәт ибн Хәнбәлдең һуңғы йылдарында абруйы шул тиклем ҙур була, традиционализм позицияһын тергеҙеүсе хәлиф әл-Мутаваккиль, дин белгесенең ярҙамлашырға ризалығын алыу өсөн ҙур көс һала. Әхмәт ибн Хәнбәл хәлиф менән мутазилиттарға ҡаршы көрәштә хеҙмәттәшлек итә: хәлиф һорауы буйынса ул [[Бағдад]] һәм Басраның иң әүҙем мутазилиттары исемлеген төҙөй, мутазилиттарға һәм башҡа [[калам (дисциплина)|калам]] яҡлыларға туранан-тура ҡаршы сығыш яһау инициаторы була {{sfn|Ислам: ЭС|1991}}.

 

== Ҡарашы ==