Хөсәйен ибн Али: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Таңһылыу (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
ZUFAr (фекер алышыу | өлөш) викилаштырыу |
||
13 юл:
{{Ғәрәп исеме|лакаб=|кунья=|имя=Хәсәйен|насаб=|нисба=Кураши}}
'''Әл-Хәсәйен ибн Әли әл-Кураши''' ({{lang-ar|الحسين بن علي}};
{{
== Биографияһы ==
Шул уҡ ваҡытта Куфа халҡы халиф Язидаға ҡаршы ихтилалға күтәреләләр һәм Хөсәйенде үҙҙәренә саҡыралар. Хөсәйен был саҡырыуға ыңғай яуап бирә һәм, ҡала халҡына етәкселек итеү өсөн, ғаиләһе һәм яҡындары менән Куфа йүнәлешендә юлға сыға. Ҡалалағы хәлде өйрәнеү өсөн Хөсәйен ҡалаға үҙенең кешеһе Мөслим ибн Акилде ебәрә. Ул Куфаға килгәс Хөсәйенгә хат ебәрә. Хатында ул 18 мең куфийсы Хөсәйенгә тоғролоҡҡа ант итеүен һәм уның килеп етеүен көткәндәрен хәбәр итә{{sfn|Али-заде, А. А.|2007}}.
Халиф Язид Куфа наместнигын урынынан бушата һәм унда ҡаты характеры һәм аяуһыҙлығы менән айырылып торған Убайдуллах ибн Зиядты тәғәйенләп ҡуя. Куфаға килгәс үк Убайдуллах, кем Омейядтарға ҡаршы сыға, шуларҙың бөтәһен дә үлтерәсәкмен тип асыҡтан-асыҡ иғлан итә. Халыҡтың күпселек өлөшөн һәм урындағы лидерҙарҙы үҙ яғына ауҙарып, Убайдуллах ихтилалды баҫтырыуға өлгәшә. Мөслим ибн Акил уға ҡаршы сығырға маташһа, Хөсәйендең элекке бөтә яҡлылары таралып бөткән була һәм ул бер үҙе ҡала. Мөслимде властар ҡулына тапшыралар һәм уны язалайҙар{{sfn|Али-заде, А. А.|2007}}.
Үлер алдынан Мөслим ибн Акил Хөсәйенгә, уға Куфаға инмәҫкә ҡушып, хәбәр ебәреп өлгөрә. Ләкин Хөсәйен Куфа йүнәлешендә хәрәкәт итеүен дауам итә һәм Кербела тигән ергә яҡынлаша. Кербела эргәһендә уның менән халиф һуғышсылары осраша. Халиф ғәскәре әле күптән түгел генә үҙҙәре Хөсәйенде ҡалаға саҡырған куфийсылар менән тулыландырылған була. Һөйләшеүҙәр ваҡытында Хөсәйен үҙен һәм яҡындарын ебәреүҙәрен һорай. Ләкин дошмандары уны азат итеү өсөн ул ҡабул итә алмаҫлыҡ шарттар ҡуялар. Халифтың ғәскәре Хөсәйендең ҙур булмаған отрядына ҡаршы баралар һәм уны тулыһынса тар-мар итәләр. Хөсәйен һәм тағы ла 72 кеше, уларҙың 23-ө уның туғандары була, һуғышта һәләк булалар. Хөсәйендең башын ҡырҡып алалар һәм тәүҙә Убайдуллах ибн Зиядҡа, ә аҙаҡ Дамаскҡа халиф Язидҡа ебәрәләр{{sfn|Али-заде, А. А.|2007}}.
Мөхәммәт пәйғәмбәрҙең ейәненең үлеме халыҡтың асыуын ҡабарта һәм Мәккәлә яңынан баш күтәреүгә килтерә. Ихтилал менән Абдуллах ибн аз-Зубайр етәкселек итә, уға ҡыҫҡа ваҡытҡа власты ҡулға алырға насип була (
Хөсәйендең үлеме Мөхәммәт пәйғәмбәр ғаиләһе яҡлыларҙы тағы ла нығыраҡ берләштерә һәм артабанғы сәйәси ваҡиғаларға йоғонто яһай. Ғәрәп халифатындағы властарҙың тиранияһына ҡаршы күп сәйәси хәрәкәттәр Хөсәйендең ҡаны өсөн үс алыу лозунгыһы аҫтында үтә{{sfn|Али-заде, А. А.|2007}}.
Хөсәйендең Кербелалағы кәшәнәһе шиғисыларҙың ғибәҙәт (зыярат) ҡылыу урынына әйләнгән{{sfn|Али-заде, А. А.|2007}}.
== Сәнғәттә ==
* Әзербайжан яҙыусыһы [[Бакиханов, Аббас-Кули-ага|Аббас-Кули-аги
| автор = {{тәржемә ителмәгән 3|Эфендиев, Идаят Али улы|Эфендиев И. А.|az|Hidayət Əfəndiyev}}
| заглавие = Әзербайжан әҙәби проза тарихынан
Юл 37 ⟶ 41:
* Иранда имам Хөсәйендең Кербелала һәләк булыуы тураһында «Һөйөү тураһында повесть» телесериалы төшөрөлгән («روایت عشق»)<ref name="InoSMI"/>. Алыштан һуң Хөсәйендең ғаилә ағзалары менән булған ваҡиғаларға арналған нәфис фильм «Тотҡондар карауаны».
* [[Мохтарнәмә]] иран телесериалында Хөсәйендең һәләк булыуына килтергән бөтә ваҡиғаларға күҙәтеү сағылдырылған. Фильм үҙе Мөхәммәт пәйғәмбәрҙең ейәне үлемендә ғәйеплеләрҙе һәм үлтереүселәрҙе язаға тарттырыу маҡсатында баш күтәргән {{тәржемә ителмәгән 3|Әл-Мөхтәр|Мөхтәр әл-Сакафи|en|Al-Mukhtar}}ға арналған.
* Сирия режиссёры Абд әл-Бари Әбү әл-Хаир «Муавия, Хәсән һәм Хөсәйен» сериалын төшөрә, унда беренсе тапҡыр ике шиғисы имамдың йөҙө күрһәтелә (ғәрәп артистары башҡарыуында). Был шиғисы улемдар яғынан да, сөннисе дин авторитеттары яғынан да тәнҡит уты тыуҙырҙы<ref name="InoSMI">{{cite news | title=Лайыҡлы дини сериалдар тарихты белеү өсөн кәрәк("Siasatrooz", Иран)|publisher=ИноСМИ.ru| url=http://inosmi.ru/world/20120912/199014116.html|author=|date=05/09/2012| lang=en}}</ref>. Мысыр дини академия-университет «[[Университет әл-Азхар|Әл-Азхар]]» сериалды күрһәтеүҙе тыйырға ҡарар итә, ә өс бөйөк шиғисы аятолла (Насир Макарем Ширази, Хөсәйен Нури Хамедани һәм Али Сафи Голпайегани) фильмды ҡарауҙы «[[харам]]» тип ҡарар сығаралар<ref>{{cite news | title=Аль-Азхар «Хәсән, Хөсәйен һәм Муавийа» сериалын тыйҙы|publisher=313news.net| url=http://313news.net/news/a-6636.html|author=|date=13 Август, 2011| lang=en}}</ref><ref>{{cite news | title=Grand Ayatollahs decree "Haraam" watching of sacrilegious TV serial on Prophet's grandsons|publisher=Radio Islam| url=http://english.irib.ir/radioislam/news/top-stories/item/79512-grand-ayatollahs-decree-haraam-watching-of-sacrilegious-tv-serial-on-prophets-grandsons|author=|date= 07 August 2011| lang=en}}</ref>. Шиғисылар араһында ла фильм шулай уҡ мыҫҡыллы һәм тарихи факттарҙы
== Хәтер ==
| |||