Википедия

Ҡыҙыл форт (Дели): өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
Киләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
"{{Значения|Ҡыҙыл форт}} {{Бөтә донъя мираҫы|231}} Файл:Red Fort in Delhi 03-2016 img3.jpg|thumb|Лахо…" исемле яңы бит булдырылған
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
4 юл:
[[Файл:Red Fort in Delhi 03-2016 img1.jpg|thumb|Дели ҡапҡаһы һәм нығытма стенаһының бер өлөшө]]
'''Лал-Кила'''<ref>{{БРЭ|Дели|id=1945748|автор=Н. Н. Алексеева, Е. М. Гороховик, О. П. Дешпанде, Н. Р. Лидова, А. Л. Сафронова|том= 8|биттәр= 469}}</ref> ({{lang-hi|लाल किला}}) или '''Ҡыҙыл форт''' — [[Дели]]ҙең [[Бөйөк Моголдар]] эпохаһы тарихи цитаделе. 1639 йылдың 16 апрелендә [[Шах-Джахан]] тарафынан нигеҙ һалына. Ул [[Агра]]нан бында, Шахджаханабадҡа дәүләттең баш ҡалаһын күсерә. Төҙөлөш 1648 йылдың шул уҡ көнөндә, 16 апрелдә тамамлана.
«Әгәр ерҙә ожмах булһа, ул саҡта ул бында, ул - бында» — тип әйтелә Кал-а-Мөбәрәк залы аркаһындағы яҙыуҙа. Фарсы шағиры [[Әмир Хосров Дехлеви|Әмир Хосров]]тың был һүҙҙәрендә Шах-Джехан — залдың аркаһы архитекторҙарының төп идеяһы - Ҡөрьәндә һүрәтләнгән ожмахҡа оҡшаш һәм шуның өлгөһөндә, Ирандағы [[Исфахан]]ға ла оҡшашлығы булған цитадель төҙөү ниәте сағылыш таба (Исфахан үҙенең күркәм ислам архитектураһы өсөн Иранда «Несф-е джехан» — «Донъяның яртыһы» ҡушаматы алған).
Төньяҡ-көнбайыштан Лал-Кила иҫкерәк нығытма [[Салимгарх]]ҡа килеп тоташа. Нығытмаға исем биргән кирбесле-ҡыҙыл стенаның периметры 2500 м. Бейеклеге [[Ямуна]] йылғаһы яғынан 16 метрҙан алып ҡала яғында 33 метрға тиклем тирбәлә.
1783 йылдың мартында нығытманы [[сикхтар]] баҫып ала, 1857 йылда — [[сипайҙар]]. Һиндостан бойондороҡһоҙлоғо Көнөндә Һиндостандың премьер-министры форт стенаһында халыҡҡа һәр йыл һайын мөрәжәғәт уҡый.
Шах-Джахан осоронда «Ҡыҙыл форт»та 3000 һарай кешеһе урынлашҡан була. Ҡоролма Моголдар эпохаһының төҙөк булмаған һигеҙмөйөш формаһында эшләнгән беренсе цитаделе була. Аҙаҡ был Моголдар династияһы осороноң архитектура стиле үҙенсәлеге булып китә. Керамика йәки ҡыҙыл мәрмәр менән көпләнгән кирбестәр төҙөлөш материалы булып тора. Уның архитектураһында фарсы, тимурид һәм индуист элементтары гармониялы тап килгән. Ҡоролманың ҡатмарлы геометрик композициялар хас булған стиле император исеме менән - шахджехани тип атала.
Һиндостан территорияһында уның элекке сиге эсендә [[Бөйөк Моголдар]] осоронда төҙөлгән һәм «Ҡыҙыл форт» тип аталған бер нисә тарихи ҡоролма бар, уларҙы ҡайһы берҙә бутайҙар. Дели ҡалаһындағы Ҡыҙыл форттан башҡа , [[Ҡыҙыл форт (Агра)|Аграла Ҡыҙыл форт]] (Тадж-Махал менән күрше) һәм [[Лахор нығытмаһы|Лахорҙағы Ҡыҙыл форт]] (хәҙерге Пакистанда).
 
== Шулай уҡ ҡара ==
«Если и есть рай на свете, то он здесь, он — здесь» — говорится в надписи арки зала Кала-а-Мубрака. В этих словах персидского поэта [[Амир Хосров Дехлеви|Амира Хосрова]] выражен замысел архитекторов Шах-Джехана — построить цитадель по образу и подобию рая, описанного в Коране, и не без сходства с [[Исфахан]]ом в Иране (Исфахан за свою великолепную исламскую архитектуру получил в Иране прозвище «Несф-е джехан» — «Половина мира»).
* [[Дели ҡалаһының иҫтәлекле урындары]]
* [[Салимгарх]] — нығытма; хәҙер Ҡыҙыл форт комплексы өлөшө.
* Дели ҡалаһындағы [[Ынйылы мәсет (Дели)|Ынйылы мәсет]]
 
== Иҫкәрмәләр ==
С северо-запада Лал-Кила примыкает к более старой крепости [[Салимгарх]]. Периметр кирпично-красной стены, которая дала название крепости, составляет 2500 м. Высота колеблется от 16 метров со стороны реки [[Ямуна]] до 33 метров со стороны города.
{{иҫкәрмәләр}}
 
== Һылтанмалар ==
В марте 1783 г. крепостью овладели [[сикхи]], в 1857 г. — [[сипаи]]. В День индийской независимости в стенах форта премьер-министр Индии зачитывает ежегодное обращение к нации.
 
В «Красном форте» времен Шаха-Джахана размещалось 3000 человек придворных. Сооружение было первой цитаделью эпохи Моголов, задуманной в форме неправильного восьмиугольника, что стало позднее особенностью архитектурного стиля времен этой династии. Строительным материалом были кирпичи, облицованные керамикой или красным мрамором. В его архитектуре гармонично сочетаются персидские, тимуридские и индуистские элементы. Стиль сооружения, для которого характерны сложные геометрические композиции, также был назван по имени императора — шахджехани.
 
На территории Индии в её старых границах существуют несколько известных исторических сооружений, построенных при [[Великие Моголы|Великих Моголах]] и носящих название «Красный форт», которые иногда путают. Это, кроме Красного форта в Дели, [[Красный форт (Агра)|Красный форт в Агре]] (по соседству с Тадж-Махалом) и [[Лахорская крепость|Красный форт в Лахоре]] (ныне в Пакистане).
 
== См. также ==
* [[Достопримечательности Дели]]
* [[Салимгарх]] — крепость; ныне часть комплекса Красного форта.
* [[Жемчужная мечеть (Дели)|Жемчужная мечеть]] в Дели
== Примечания ==
{{примечания}}
== Ссылки ==
{{Commonscat|Red Fort}}
* [http://portalostranah.ru/view.php?id=92 КрасныйҠыҙыл форт наБөйөк фонеМоголдар историидинастияһы династиитарихы Великихһәм МоголовМоголдарҙың иҺиндостан общегосәнғәтенә влияниядөйөм Моголовйоғонтоһо на искусство Индиифонында]
 
{{coord|display=title|28|39|21|N|77|14|25|E|type:landmark}}
 
{{Һиндостанда Бөтә донъя мираҫы}}
{{Всемирное наследие в Индии}}
 
[[Категория:КрепостиҺиндостан Индиинығытмалары]]
[[Категория:ВсемирноеҺиндостанда наследиеБөтә вдонъя Индиимираҫы]]
[[Категория:РезиденцииБөйөк ВеликихМоголдарҙың Моголоврезиденциялары]]
[[Категория:Дели]]
[[Категория:ФортыҺиндостан Индиифорттары]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Ҡыҙыл_форт_(Дели)» битенән алынған