Википедия

Әзербайжан теле: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
39 618 төҙәтеү
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
39 618 төҙәтеү
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
578 юл:
 
[[Файл:Ana Dili.JPG|thumb|250px|Нахичевань ҡалаһындағы туған телгә һәйкәл, Әзербайжан]]
Совет заманында Ҡаф тауы артында тик Әрмәнстан һәм Грузия ғына үҙ конституцияларына дәүләт теле тураһындағы статьяларҙы индерә алған, шул уҡ ваҡытта Совет Әзербайжанында XX быуаттың икенсе яртыһына саҡлы әзербайжан теле ниндәй ҙә булһа статусҡа эйә булмаған. 1940-сы йылдар аҙағында — начале 1950-се йылдар башында, Әзербайжан ССР-ы етәксеһе Мир Джафар Багиров дәүерендә әзербайжан телен дәүләт теле итеп иғлан итеүгә ынтылыш яһалған. Хатта бөтөн республиканың учреждениеларын һәм предприятиеларын әзербайжан теленә күсереүҙе тәьмин итергә тейешле комиссия ла ойошторолған булған, ләкин Багировты эштән бушатыу һәм артабан уны ҡулға алыу менән бәйле, был эш туҡтап ҡалған{{sfn|Гасанлы|2009|с=140-141}}. Тик 1956 йылдың 21 авгусында ғына Әзербайжан ССР-ының 1937 йылғы Конституцияһына дәүләт теле тураһындағы статья өҫтәлгән, һәм әзербайжан теле республикала дәүләт теле тип иғлан ителгән{{sfn|Гасанлы|2009|с=175-177}}. Джамиль Поладхан оглы Ғасанлы әзербайжан телен киң һәм бөтөн ерҙә, дәүләт учреждениеларында, эш башҡарыуҙа, шулай уҡ уҡыу һәм мәҙәниәт йорттарында ҡулланыу «милли үҙаңдың үҫешенә этәргес бирҙе» тип уйлай{{sfn|Гасанлы|2009|с=8}}. Әзербайжан ССР-ының 1978 йылғы артабанғы Конституцияһының Ст. 73-сө статьяһы шулай уҡ әзербайжан телен дәүләт теле тип иғлан иткән<ref>{{книга
В советское время в Закавказье только Армения и Грузия смогли включить в свои конституции статьи о государственном языке, в то время как в Советском Азербайджане вплоть до второй половины XX века азербайджанский язык не имел какого-либо статуса. Первые попытки объявить его государственным были предприняты ещё в конце 1940-х — начале 1950-х гг. при тогдашнем руководителе Азербайджанской ССР [[Мир Джафар Багиров|М. Д. Багирове]]. Была даже организована комиссия для обеспечения перевода всех учреждений и предприятий республики на азербайджанский язык, но в связи с отстранением, а затем арестом Багирова дело не получило продолжения{{sfn|Гасанлы|2009|с=140-141}}. Только 21 августа [[1956 год]]а был принят закон о дополнении Конституции Азербайджанской ССР 1937 года статьёй о государственном языке, объявившей азербайджанский язык государственным языком в республике{{sfn|Гасанлы|2009|с=175-177}}. [[Гасанли, Джамиль Поладхан оглы|Дж. Гасанлы]] полагает, что широкое и повсеместное применение азербайджанского языка, будь то в государственных учреждениях, делопроизводстве а также в учебных и культурных заведениях, «дало толчок развитию национального самосознания»{{sfn|Гасанлы|2009|с=8}}. Ст. 73 следующей Конституции Азербайджанской ССР 1978 года также провозгласила его государственным языком республики<ref>{{книга
|автор = Совыет Юнион.
|заглавие = Конституция (Основной Закон) Союза Советских Социалистических Республик, конституции (Основные Законы) Союзных Советских Социалистических Республик
587 юл:
|страницы = 278
|isbn =
}}</ref>. Әзербайжан бойондороҡһоҙлоҡ алғас, әзербайжан теле Әзербайжан Республикаһының дәүләт теле итеп иғлан ителде.
}}</ref>. После обретения Азербайджаном независимости, азербайджанский язык был объявлен государственным языком Азербайджанской Республики.
 
==== ИранскийИран АзербайджанӘзербайжаны ====
 
В период [[Конституционная революция в Иране|Конституционной революции 1905—1911 гг.]] в Иранском Азербайджане на азербайджанском языке стали издаваться демократические газеты, увеличилось число новометодных азербайджанских школ<ref name="Autogreat">{{книга
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Әзербайжан_теле» битенән алынған