Ғәббәс I: өлгөләр араһындағы айырма

|должность = [[Сәфәүиҙәр дәүләте]]нең дәүләтенең 5-се Шаһиншаһы

|наследник = сынулы

'''Ғәббәс I''', '''Ғәббәс шаһ''' ({{lang-fa|شاه عَباس بُزُرگ}}; {{lang-az|I Abbas Səfəvi}}<ref>Mazzaoui Michel B. Islamic Culture and Literature in Iran and Central Asia in the early modern period // Turko-Persia in Historical Perspective. — Cambridge University Press, 2002. — P. 86-87. — ISBN 0-521-52291-9, ISBN 978-0-521-52291-5 Safavid power with its distinctive Persian-Shi’i culture, however, remained a middle ground between its two mighty Turkish neighbors. The Safavid state, which lasted at least until 1722, was essentially a «Turkish» dynasty, with Azeri Turkish (Azerbaijan being the family’s home base) as the language of the rulers and the court as well as the Qizilbash military establishment. Shah Ismail wrote poetry in Turkish. The administration nevertheless was Persian, and the Persian language was the vehicle of diplomatic correspondence (insha'), of belles-lettres (adab), and of history (tarikh).</ref><ref>И. В. Пигулевская, А. Ю. Якубовский А. Ю., И. П. Петрушевский, Л. В. Строева, А. М. Беленицкий. «История Ирана с древнейших времен до конца XVIII века». 1958 Стр.274 разд. Реформы шаха Аббаса I: Языком войска и двора остался тюркский (азербайджанский) язык.)</ref>; ({{Д|27|01|1571|1}}, Герат (ҡала) — {{Д|19|01|1629|1}}, Казвин) — [[Сәфәүиҙәр]] нәҫеленән Фарсы шаһы<ref name="britannica">[http://www.britannica.com/biography/Abbas-I-Safavid-shah-of-Persia ʿAbbās I] // Энциклопедия Британника</ref>, 1587—1629 йылдарҙа хакимлыҡ итә<ref name="britannica"/>.

Оло реформатор һәм полководец Ғәббәс дәүләт ҡоролошон тамырынан үҙгәрткән сәйәси һәм иҡтисади реформалар үткәрә һәм тѳрѳктәр, үзбәктәр менән һуғыштар алып бара, элек юғалтҡан территорияларҙы кире ҡайтара. Асылда, уға мираҫҡа ҡалған һәм тулыһынса тиерлек емерелгән Сәфәүиҙәр державаһын үҙәкләштерелгән абсолютист монархияға әйләндерә. Ғәббәс хакимлыҡ иткән дәүерҙә Сәфәүиҙәр дәүләте ҙур үҫеш кисерә һәм кѳнбайышта [[Тигр (йылға)|Тигр]] йылғаһынан алып, кѳнсығышта Кандагарға ([[Афғанстан]]) тиклем һуҙыла. Шиғый мосолман булараҡ, Ғәббәс һәр ваҡытта ла сөнни мосолмандарҙы эҙәрлекләй. Әммә, европалы христиандарға дини түҙемлек күрһәтә. Ғәббәс юлдар, күперҙәр, каналдар тѳҙѳүҙе ҡеүәтләй, ҡалаларҙы биҙәү һәм келәм һуғыу эшен үҫтерә. Уның хакимлығы осоронда, 1598 йылда, баш ҡала Казвиндан Исфаханға[[Исфахан]]ға күсерелә. Ғәббәс уҫал, деспот хаким булһа ла, тере сағында ла уны поданныйҙары Бѳйѳк тип йѳрѳтә