|
|}
'''Кавказ''' — Евразияла урынлашкан географик регион, күбеһенсә таулы ил. [[Көнсығыш Европа тигеҙлеге]]<nowiki/>нән көньяҡта [[Европа]] һәм [[Азия]] сиген алып тора: [[Рәсәй Федерацияһы]], Грузия, Көньяҡ Осетия, [[Абхазия]], [[Әзербайжан]] һәм [[Әрмәнстан|Әрмәнстан<ref>[http://britannica.com/EBchecked/topic/100270/Caucasus Caucasus // Encyclopedia Britannica]</ref>]][[#cite_note-1|<span class="mw-reflink-text"><nowiki>[1]</nowiki></span>]] территорияларын үҙенә ала. Көнбайыштан [[Ҡара диңгеҙ]] сикләһә, көнсығыштан [[Каспий диңгеҙе]] сикләй.
Төньяҡ сигендә Кумо- Маныч соҡоро, [[Азов диңгеҙе]] һәм Керчен боғаҙы урынлаша.<ref>[http://books.google.ru/books?id=FqFMmVbfRfEC&pg=PA12&dq=Kuma+Manych+depression&hl=ru&sa=X&ei=41gIUdbxOMHL4ATZioGYDg&ved=0CD0Q6AEwAg#v=onepage&q=Kuma%20Manych%20depression&f=false ''Frederik Coene''.]</ref><ref><span class="citation" id="CITEREF.D0.91.D0.A1.D0.AD">Кавказ // [//ru.wikipedia.org/wiki/Большая_советская_энциклопедия#Третье_издание Большая советская энциклопедия] : [в 30 т.] / гл. ред. [//ru.wikipedia.org/wiki/Прохоров,_Александр_Михайлович А. М. Прохоров]. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.</span></ref>
Тарихи-географик һәм иҡтисади яҡтан, ғәҙәттәгесә Кавказды Төньяҡ Кавказ һәм Көньяҡ Кавказға бүләләр. Төньяҡ Кавказ үҙ эсенә Кавказдың бирьяғын<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/130882/%D0%A1%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D1%8B%D0%B9 Северный Кавказ // Большая Советская Энциклопедия]</ref><ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/143726 Кавказ // Большой Энциклопедический словарь]</ref>, Оло Кавказдың төньяҡ битләүен алып, күбеһенсә йылға буйынса (көнсығыштағы— Самур йылғаһына тиклем), шулай уҡ көньяҡ-көнбайыш битләүе Баш Кавказ һыртының көньяҡ-көнбайыш төбәктәрен һәм, ғәҙәттәгесә, Кавказдың Ҡара диңгеҙ ярҙарын, Абхазияны алып тора.
Бөгөнгө сәйәси географиянан ҡарағанда (сәйәси-административ бүленеш), Кавказ территорияһы [[Рәсәй Федерацияһы]] — Төньяҡ Кавказ араһынан бүленеп , өлөшләтә Кавказ арьяғы буйынса Самур йылғаһынан, шулай уҡ [[Әзербайжан]], [[Әрмәнстан]] һәм Грузия илдәре араһынан бүленеп китә. Шулай уҡ Төркиә лә үҙ көнсығыш төбәктәрен Кавказ төбәктәренә индерә<ref>В частности, университет в [//ru.wikipedia.org/wiki/Карс Карсе] называется ''Кавказским университетом'' — см. [http://www.kafkas.edu.tr/rusca/index.php Кавказский университет в Карсе, официальный сайт].<br />
Карс, Ардаган и Шавшат (на р. Куре, Армянское [Закавказское] нагорье) были присоединены и входили в состав Российской империи в результате Русско-Турецкой войны 1877-78 годов (Территориально-политическая экспансия России)<br>
Армянское нагорье — складчато-глыбовое и вулканическое южное Кавказское нагорье [относящееся к ''горной стране'' Кавказ], расположенное в пределах СССР (ныне Грузии, Армении, Азербайджана), Турции и Ирана, в верховьях [//ru.wikipedia.org/wiki/Кура_(река_в_Закавказье) Куры] и в верхнем и среднем течении [//ru.wikipedia.org/wiki/Аракс_(река) Аракса], то есть оно простирается от Чёрного вплоть до Каспийского моря по бывшей госгранице СССР (по обе стороны, практически параллельно Большому и Малому Кавказу). </ref>.
== Этимология ==
«Кавказ» исеме (һ. б.-греч.<span> </span><span lang="grc">Καύκασος</span>) беренсе тапҡыр боронғо грек авторҙарында осрай. [[Эсхил]]<nowiki/>дың (VI—V-сы быуаттан беҙҙең эраға тиклем "Прометей "<ref name="МЭСБЕ 1"><span class="citation">[https://ru.wikisource.org/wiki/МЭСБЕ/Кавказ Кавказ] // [//ru.wikipedia.org/wiki/Энциклопедический_словарь_Брокгауза_и_Ефрона Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона] : в 4 т. — СПб., 1907—1909.</span></ref><ref name="ЭСБЕ 1"><span class="citation">[https://ru.wikisource.org/wiki/ЭСБЕ/Кавказ Кавказ] // [//ru.wikipedia.org/wiki/Энциклопедический_словарь_Брокгауза_и_Ефрона Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона] : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.</span></ref> һәм [[Геродот]]<nowiki/>тың (V быуат беҙҙең эраға тиклем) эштәрендә тап була. Географ Страбон буйынса (Эратосфенға һылтанма менән (III быуат беҙҙең эраға тиклем)), урындағы халыҡ Кавказды ''Каспий''<ref>''[//ru.wikipedia.org/wiki/Страбон Страбон]'', География. </ref>тип атағандар, һәм дә {{Lang-grc2|Καύκασος}} исемен барлыҡҡа килеүен раҫлай{{Lang-grc2|Καύκασος}}.
[[Файл:VittfarneGeorgien_155.jpg|мини|Сванети]]
{{Lang-grc2|Καύκασος}} һүҙе ҡайҙан барлыҡҡа килгәне билдәһеҙ, шулай ҙа лингвисттар ниндәй ҙә булһа этимология бирергә тырыша, әммә уларҙың күп саҡта үҙ-ара бәйләнештәре юҡ<ref>''[//ru.wikipedia.org/wiki/Откупщиков,_Юрий_Владимирович Откупщиков Ю. В.]'' Очерки по этимологии. — СПб.: Изд. С.-Петербургского университета, 2001. — 479 с. — С. 310—318. </ref>.
[[Файл:Caucasus_mountain_range_map-fr.svg|справа|мини|Физик картаһы]]
Бөгөнгө сәйәси географиянан ҡарағанда (сәйәси-административ бүленеш), Кавказ территорияһы [[Рәсәй Федерацияһы]] — Төньяҡ Кавказ араһынан бүленеп , өлөшләтә Кавказ арьяғы буйынса Самур йылғаһынан, шулай уҡ [[Әзербайжан]], [[Әрмәнстан]] һәм Грузия илдәре араһынан бүленеп китә. Шулай уҡ Төркиә лә үҙ көнсығыш төбәктәрен Кавказ төбәктәренә индерә<ref>В частности, университет в [//ru.wikipedia.org/wiki/Карс Карсе] называется ''Кавказским университетом'' — см. [http://www.kafkas.edu.tr/rusca/index.php Кавказский университет в Карсе, официальный сайт].<br />
Карс, Ардаган и Шавшат (на р. Куре, Армянское [Закавказское] нагорье) были присоединены и входили в состав Российской империи в результате Русско-Турецкой войны 1877-78 годов (Территориально-политическая экспансия России)<br>
Армянское нагорье — складчато-глыбовое и вулканическое южное Кавказское нагорье [относящееся к ''горной стране'' Кавказ], расположенное в пределах СССР (ныне Грузии, Армении, Азербайджана), Турции и Ирана, в верховьях [//ru.wikipedia.org/wiki/Кура_(река_в_Закавказье) Куры] и в верхнем и среднем течении [//ru.wikipedia.org/wiki/Аракс_(река) Аракса], то есть оно простирается от Чёрного вплоть до Каспийского моря по бывшей госгранице СССР (по обе стороны, практически параллельно Большому и Малому Кавказу). </ref>.
|
