Башҡортостан сода компанияһы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
викилаштырыу
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
ҡалып, өҫтәмә мәғлүмәт, викилаштырыу
21 юл:
 
== Тарихы ==
 
=== «Сода» етештереү тарихы ===
[[File:Household Soda 0456.jpg|thumb|[[Кулинария]]ла ҡулланыған аш содаһы]]
{{main|Сода (компания)}}
Үткән быуаттың 30-сы йылдарында, илдә ҙур тѳҙѳлѳш барған осорҙа, кальцийлы содаға һәм цементҡа ҡытлыҡ тыуа. Завод урынлаштырыу ѳсѳн бер нисә тѳбәк тикшерелә һәм иң перспективалыһы булараҡ, Башҡортостан Республикаһы һайлап алына. 1936 йылда геолог ҙләнеүселәр Стәрлетамаҡ Шихан тауҙарының цемент һәм сода етештереүгә сеймал булған ҙур эзбиз ятҡылығына эйә булыуын асыҡлай. Шул уҡ ваҡытта, Ишембай ҡалаһы янында нефть яҡылығын тикшергән ваҡытта, сода етештереүҙә кәрәк булған мѳһим компонент — таш тоҙо ятҡылығы ла табыла. Ағиҙел йылғаһының яҡын булыуы Стәрлетамаҡ ҡалаһында сәнәғәт предприятиеһы тѳҙѳлѳшѳ башлауға уңайлы шарттар тыуҙыра.
 
ҙләнеүселәр Стәрлетамаҡ Шихан тауҙарының цемент һәм сода етештереүгә сеймал булған ҙур эзбиз ятҡылығына эйә булыуын асыҡлай. Шул уҡ ваҡытта, Ишембай ҡалаһы янында нефть яҡылығын тикшергән ваҡытта, сода етештереүҙә кәрәк булған мѳһим компонент — таш тоҙо ятҡылығы ла табыла. Ағиҙел йылғаһының яҡын булыуы Стәрлетамаҡ ҡалаһында сәнәғәт предприятиеһы тѳҙѳлѳшѳ башлауға уңайлы шарттар тыуҙыра.
Стәрлетамаҡ сода заводына тѳҙѳлѳш майҙаны 1939 йылда һайлана һәм 1941 йылда эш башлана. Украинаның Славян һәм Донецк сода заводтарынан эвакуацияланған ҡорамалдар килтерелә. Предприятие тѳҙѳлѳшѳ ҡырыҫ һуғыш осоронда алып барыла. 1945 йылдың мартында каустик соданың тәүге партияһын алалар, шулай итеп, предприятиеның хеҙмәт биографияһы башлана. 1945 йылда хѳкүмәт тарафынан илдә кальцийлы һәм каустик сода етештереүҙе арттырырға тигән ҡарар ҡабул ителә. Алты йылдан һуң тәүге цехтарҙы тѳҙѳү һәм ҡорамалдарҙы монтажлау тамамлана. 1951 йылдың 10 ноябрендә Стәрлетамаҡ сода заводы даими рәүештә кальцийлы сода етештерә башлай<ref name="БИ">[http://www.bashinform.ru/news/919614-krupneyshemu-v-rossii-proizvodstvu-kaltsinirovannoy-sody-ispolnyaetsya-65-let/ Крупнейшему в России производству кальцинированной соды исполняется 65 лет. {{Башинформ}}, 2016, 10 ноябрь]{{ref-ru}}{{V|10|11|2016}}</ref>. Бер үк ваҡытта тиерлек, 1946 йылда, цемент заводын тѳҙѳү ҙә башлана. 1952 йылдың апрелендә тәүге цемент етештерелә.
 
Заводтарҙың ѳсѳһѳ лә (сода, цемент, шифер) уртаҡ сеймал базаһына эйә, берҙәм электр энергияһы системаһы менән тәьмин итеү, һыу һәм пар менән бәйле. 1957 йылдың 1 июлендә ошо производстволар базаһында сода-цемент комбинаты булдырыла. 50-се йылдар башынан бѳгѳнгѳ кѳнгә тиклем ул Сәтрлетмаҡтағы иң эре производство булып һанала.
 
60-сы йылдарҙа заводта таҙартылған биокарбонат натрийы (аш содаһы), аҡ ҡором етештереү буйынса цехтар тѳҙѳлә.
70-се йылдарҙа кальцийлы сода етештерү буйынса ѳсѳнсѳ цех асыла. Илдәге тәүге ауыр сода, тѳҙѳлѳш гипсы, барий, ауыл хужалығы ѳсѳн эзбиз оно етешетереү цехтары файҙаланыуға тапшырыла. ,
 
1975 йылдың апрелендә Стәрлетемаҡ сода-цемент комбинаты «Cода» етештереү берекмәһе тип үҙгәртелә.
80-90-сы йылдарҙа синтетик йыуыу саралары, стена блоктары, углекислоталы аҡ ҡором цехтары тѳҙѳлә.
1994 й ылдыңйылдың декабрендә Стәрлетамаҡ ҡала хакимиәте башлығы ҡарары менән «Сода» етешетереү берекмәһенең хоҡуҡ вариҫы булған «Сода» асыҡ акцонерҙар йәмғиәте теркәлә.
2008 йылдың 1 июлендә предприятие яңынан үҙгәртеп ҡорола һәм «Тѳҙѳлѳш материалдары» ябыҡ акционерҙар йәмғиәте һәм «Сеймал компанияһы» ябыҡ акционер йәмғиәте тип йѳрѳтѳлә бшлай.
 
== Предприятие тураһында ==
* Крупнейшему в России производству кальцинированной соды исполняется 65 лет. «[[Башинформ]]» мәғлүмәт агентлығы, 2016, 10 ноябрь<ref name="БИ" />.
 
== Иҫкәрмәләр ==