Википедия

Кирәй Мәргән: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
Киләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
"Кирей Мэргэн" битен тәржемә итеп төҙөлгән
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Учёный
'''Кирәй Мәргән''' (ысын исеме  — [[Башҡорт теле|башк.]]<span> </span>Кирәев Әхнәф Нурый улы; [[1912 йыл|1912]] — [[1984 йыл|1984]]) — башҡорт яҙыусыһы, фольклорсы ғалим, әҙәбиәт белгесе. Филология фәндәре докторы ([[1963 йыл|1963]]), профессор ([[1965 йыл|1965]]).▼
| Имя = Кирәй Мәргән
| Изображение = КирейМэргэн.jpg
| Ширина =
| Описание изображения =
| Дата рождения = 11.7.1912
| Место рождения = {{Герб Уфимской губернии}}[[Өфө губернаһы]]ның [[Бөрө өйәҙе]], [[Ҡыйғаҙытамаҡ]] ауылы (хәҙерге [[Башҡортостан|Башҡортостан Республикаһы]]ның [[Мишкә районы]])
| Дата смерти = 24.1.1984
| Место смерти = {{ТУ|Өфө}} {{Флагификация|Башкирская АССР}}
| Гражданство = СССР
| Научная сфера = әҙәбиәт ғилеме
| Место работы = СССР-ҙың Фәндәр академияһы Башҡорт филиалының Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты
| Альма-матер =
| Научный руководитель =
| Знаменитые ученики =
| Известен как =
| Награды и премии =
| Сайт =
}}
 
▲'''Кирәй Мәргән''' (ысын исеме  — [[Башҡорт теле|башкбашҡ.]]<span> </span>Кирәев Әхнәф Нурый улы; [[1912 йыл|1912]]  — [[1984 йыл|1984]])  — башҡорт яҙыусыһы, фольклорсы ғалим, әҙәбиәт белгесе. Филология фәндәре докторы ([[1963 йыл|1963]]), профессор ([[1965 йыл|1965]]).
 
== Биографияһы ==
Кирәев Әхнәф Нурый улы [[1912 йылдыңйыл]]дың 11 июлендә [[Өфө губернаһыныңгубернаһы]]ның [[Бөрө өйәҙе]] [[Ҡыйғаҙытамаҡ]] ауылында тыуған (хәҙерге ваҡытта Башҡортостандың[[Башҡортостан]]дың [[Мишкә районы]]). Атаһы  — билдәле башҡорт сәсәне Нурмөхәмәт Йомрани.
 
Урта белем биреү мәктәбен тамамлағандан һуң, бер йыл [[Тәтешле районыныңрайоны]]ның [[Аҡсәйет]] ауылы мәктәбендә уҡытыусы булып, унан һуң район гәзитендә эшләгән. 1932 йылда комсомол юлламаһы буйынса Өфөгә моторҙар эшләү заводын (хәҙерхәҙерге [[УМПО]]) төҙөүгә ебәрелә, унда ташсы, бригадир булып эшләй.
 
1934 йылда Кирәй Мәргән «Ленинец» республика йәштәр гәзите редакцияһына саҡырыла (хәҙерге «[[Йәшлек (гәзит)|Йәшлек]]<nowiki/>» гәзите). Унан һуң  «Октябрь» журналы редакцияһында әҙәби хеҙмәткәр була  (хәҙерге «[[Ағиҙел (журнал)|Ағиҙел]]<nowiki/>» журналы), ВЛКСМ-дың Башҡорт өлкә комитетында инструктор була<ref>[http://www.vatandash.ru/index.php?article=1478 Статья в журнале ''«Ватандаш»'']</ref>.
 
1949 йылда К.  А.  Тимирязев исемендәге Б[[Башҡорт дәүләт университеты|ашҡортБашҡорт дәүләт педагогия институтынинституты]]н тамамлаған]].
 
Һуғыш ваҡытында «Комсомольская правда» гәзите корреспонденты булһа, ә 1942—1943 йылдарҙа [[112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы|112-се Башҡорт  кавалерия дивизияһында була]]на алына.
 
1946—1964 йылдарҙа ғилми хеҙмәткәр, СССР-ҙың Фәндәр академияһы Башҡорт филиалының Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты бүлек мөдире була.
 
1951—1954 йылдарҙа КПСС-тың Үҙәк комитеты Йәмәғәт фәндәре академияһында уҡый,  «Совет әҙәбиәтендә төҙөлөш һәм эстәлек берҙәмлеге проблемаһы» диссертацияһын яҡлай.
 
1965—1982 йылдарҙа башҡорт[[Башҡорт дәүләт университетыныңуниверситеты]]ның башҡорт әҙәбиәте һәм фольклоры кафедраһы мөдире була.
 
Кирәй Мәргән [[1984 йылдыңйыл]]дың 24 ғинуарында Өфөлә[[Өфө]]лә үлеп ҡала. Мосолман зыяратында ерләнгән.
 
== Ижады ==
1930 йылдан баҫыла башлай, 1932 йылдан «Удар төҙөлөш», «[[Ленинец]]», «[[Ҡыҙыл Башҡортостан (гәзит)|Ҡыҙыл Башҡортостан]]» гәзиттәрендә сыға башлай.
 
1938 йылда тәүге «Бүләгем» исемле хикәйәләр йыйынтығы, унан һуң «Ҡабалан кеше» (1940), «Эзләнеү» (1939) хикәйәләре, «Ҡариҙел» (1949) повесы баҫтырыла.
 
Шулай уҡ «Нарыштау итәгендә» (1951), «Бөркөт ҡанаты» (1981-19851981—1985) романдарын яҙған.
 
«Башҡорттар» (1943) хикәйәләр һәм очерктар йыйынтығын, «Һуғыш фольклоры» (1944) китабыкитабын, «Бер ғаиләлә» (1942), «Ҡала иртәhе» (1950) пьесалары, Мифтахетдин Аҡмулла тураһындағы «Өҙөлгән моң» (1966) драмаһы һәм башҡаларбашҡаларҙы яҙа. «Башҡорт халыҡ ижады», 5 томлыҡ «Башҡортостан урыҫ әҙәбиәтендә», «РСФСР халыҡтары фольклоры» һәм башҡа йыйынтыҡтар редколлегияһына инә.
 
== Иҫкәрмәләр ==
Юл 33 ⟶ 53:
<references />
</div>
== Сығанаҡтар ==
 
* Писатели земли башкирской. Справочник / (сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина). Переработанное и дополненное второе издание. — Уфа: Китап, 2015. — 672 с. ISBN 978-5-295-06338-1{{ref-ru}}
* Писатели земли башкирской. Справочник / Сост.: Р. Н. Баимов, Г. Н. Гареева, Р. Х. Тимергалина. — Уфа: Китап, 2006. — 496 с.{{ref-ru}}
* [[Ғәйнуллин Миҙхәт Фазлый улы|Ғәйнуллин М. Ф.]], [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Хөсәйенов Ғ. Б.]] Совет Башҡортостаны яҙыусылары. Биобиблиографик белешмә. Тулыландырылған, төҙәтелгән икенсе баҫма. — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1988. — 400 бит.
* [[Ғәйнуллин Миҙхәт Фазлый улы|Гайнуллин М. Ф.]], [[Хөсәйенов Ғайса Батыргәрәй улы|Хусаинов Г. Б.]] Писатели Советской Башкирии. Биобиблиографический справочник / Оформление А. Королевского. — Уфа: Башкирское книжное издательство, 1977. — 416 стр.{{ref-ru}}
== Һылтанмалар ==
* [http://encycl.bash-portal.ru/kirey_merg.htm Статья в ''Башкортостан: Краткая энциклопедия'']
* [http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/95556/%D0%9A%D0%B8%D1%80%D0%B5%D0%B5%D0%B2 Статья в ''Большой советской энциклопедии'']
[[Категория:Башҡорт драматургтары]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Кирәй_Мәргән» битенән алынған