Урал телдәре: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ZUFAr (фекер алышыу | өлөш) "Уральские языки" битен тәржемә итеп төҙөлгән |
ZUFAr (фекер алышыу | өлөш) . |
||
1 юл:
[[Файл:Uralic-Yukaghir(Rus).png|мини|300x300пкс|Урал һәм юкагир телдәре таралышы картаһы]]
'''Урал телдәре'''
== Боронғо урал телдәре ==
Урал телдәрен өйрәнеүселәрҙең күпселеге, урал телдәре [[Көньяҡ Урал
Урал халыҡтары мифологияһында көньяҡтан төньяҡҡа ағыусы Донъя йылғаһы (Тобол-Иртыш-Обь)
== Классификация ==
Фин-уғор телдәре түбәндәге төркөмдәргә бүленә:
* төньяҡ төркөмгә инеүсе балтик буйы-фин
* волга буйы
* пермь
* уғор
* саам — саам халҡа һәйләшкән телдәр.
Самодий телдәре 2 төркөмгә бүленә:
* төньяҡ
* көньяҡ
Ҡайһы бер тикшереүселәр көньяҡ төркөмө телдәрен
Урал телдәренең башҡа ҙур генетек төркөмгә инеүе тураһында төрлө гипотезалар бар, тик уларҙың береһе лә урал теле белгестәре тарафынан танылмаған. Ностратик гипотезаға ярашлы, урал телдәре башҡа тел ғаиләләре һәм макро-ғаиләләр менән ностратик макро-ғаилә тигән берәмек барлыҡҡы килтерә. Был макро-ғаилә эсендә юкиган телдәре менән яҡынлашып урал-юкиган төркөмөн барлыҡҡы килтерә. Был гипотезаны белгестәр бәхәсле йәки хаталы тип тәнҡит итә һәм ышаныслы түгел тип иҫәпләй.<ref>{{Китап|автор=[[Нерознак, Владимир Петрович|Нерознак В. П.]]|часть=Праязык: реконструкт или реальность?|заглавие=Сравнительно-историческое изучение языков разных семей : Теория лингвистической реконструкции|ссылка часть=http://www.philology.ru/linguistics1/neroznak-88.htm|ответственный=Отв. ред. [[Гаджиева, Нинель Зейналовна|Н. З. Гаджиева]]|место=М.|издательство=Наука|год=1988|страницы=36—38|isbn=5-02-010869-3}}</ref><ref>{{Cite web|author=George Starostin|title=Nostratic|url=http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199772810/obo-9780199772810-0156.xml|date=2013-10-29|work=[http://www.oxfordbibliographies.com/ Oxford Bibliographies]|publisher=[[Издательство Оксфордского университета|Oxford University Press]]|doi=10.1093/OBO/9780199772810-0156|archiveurl=http://www.webcitation.org/6bVUkl4XD|archivedate=2015-09-13|quote=Nevertheless, this evidence is also regarded by many specialists as insufficient to satisfy the criteria generally required for demonstrating genetic relationship, and the theory remains highly controversial among mainstream historical linguists, who tend to view it as, at worst, completely invalid or, at best, inconclusive.}}</ref> 1950 йылдарҙың уртаһына тиклем урал телдәрен һәм алтай телдәрен бер макро-ғаиләгә берләштергән урал-алтай гепотезаһы киң таралған булған. Хәҙергә көндә был гипотезны лингвистар танымай. Урал телдәренә эскимос-алеут телдәрен дә индергәндәр.<ref>[[Баскаков Николай Александрович|Баскаков Н. А.]] Алтайская ғаилә телдәрен һәм уны өйрәнеү. М: Наука, 1981, с. 7, алға</ref>
34 юл:
== Яҙма ==
Венгр телендәге латиницалағы беренсе яҙма ҡомартҡы 1200 йылда ижад ителгән
Урал телдәрендә яҙма бер төрлө таралмаған. Боронғо яҙма традициялары булған венгр, эстон, фин телдәре менә бер рәттә яҙма тел насар үҫешкән ханты, манси телдәре һәм яҙма булмаған вод, вепс телдәре бар.
44 юл:
== Әҙәбиәт ==
* ''[[Напольских, Владимир Владимирович|Напольских В. В.]]'' [http://elibrary.unatlib.org.ru/handle/123456789/22075 Введение в историческую уралистику. Ижевск, 1997.]
* ''Напольских В. В.'' [http://elibrary.unatlib.org.ru/handle/123456789/22163 Древнейшие этапы происхождения народов уральской языковой семьи: данные мифологической реконструкции. М., 1991.]
* Основы финно-угорского языкознания, [т. 1-3]. М., 1974-76.
* {{статья|автор=[[Серебренников, Борис Александрович|Серебренников Б. А.]]|ссылка=http://tapemark.narod.ru/les/537d.html|заглавие=Уральские языки|издание=[[Лингвистический энциклопедический словарь]]|место=М.|издательство=СЭ|год=1990|страницы=537—538}}
* ''[[Хайду, Петер|Хайду П.]]'' Уральские языки и народы / Пер. с венг. М., 1985.
* ''[[Хелимский, Евгений Арнольдович|Хелимский Е.А.]]'' Компаративистика, уралистика. Лекции и статьи. М., 2000.
* ''Collinder B.'' Survey of the Uralic languages. [2 ed.]. Stockholm, [1957].
* ''Deczy G.'' Einfuhrung in die finnisch-ugrische Sprachwissenschaft. Wiesbaden, 1965.
* ''Hajdu P.'' Finnugor nepek es nyelvek. Budapest, 1962.
* ''Hajdu P.'' Bevezetes az urali nyelvtudumanyba. Budapest, 1966.
* ''Marcantonio, Angela.'' The Uralic Language Family: Facts, Myths and Statistics. Publications of the Philological Society, 35. Oxford — Boston: Blackwell, 2002.
[[Категория:Урал телдәре]]
|