Уйынсыҡ: өлгөләр араһындағы айырма

[[Файл:Teddies_decending_height.jpg|мини|300x300пкс|Хәтфә айыу  — иң популяр уйынсыҡ]]

'''Уйынсыҡ'''  — [[Уйын|уйындар]]  өсөн тәғәйенләнгән әйбер.

Ысын һәм хыялдағы образдарҙы тормошҡа ашырып, уйынсыҡ аҡыл, әхлаҡ, гүзәллек һәм физик тәрбиә биреү маҡсаттарына ирешә. Уйынсыҡ [[Бала|балаға]]  тирә-яҡ донъяны өйрәнергә, уны уйлап эшләргә, фекерләү, [[хәтер]], телмәр, [[Эмоция|хистәр]]  үҫешенә ярҙам итә. Уйынсыҡ уҡытыу-тәрбиә эшендә, айырым алғанда, үҫтереү өсөн, балаларҙың техник һәм сәнғәт ижадын үҫтереүҙә  киң ҡулланыла. Уйынсыҡтың төрө, эстәлеге һәм биҙәлеше баланың йәшенә, тәрбиә маҡсаттарына ҡарап билдәләнә. Милли уйынсыҡтар интерьерҙы биҙәү өсөн дә ҡулай.

[[Файл:Little_horse_on_wheels_(Ancient_greek_child's_Toy).jpg|мини|Тәгәрмәсле ат. Боронғо Греция, Керамика, б.э.т. 950-900 950—900 ]]

Иң боронғо уйынсыҡтар таш, таяҡтар, балсыҡтан яһалған. Мең йылдар элек [[Боронғо Мысыр|египет]]  балалары таш, керамика, ағастан ҡурсаҡ менән уйнаған, уларҙың яһалма сәсле һәм хәрәкәтсел аяҡ-ҡулы булған.<ref name="Maspero"><span class="citation" id="CITEREFMaspero"><span class="citation">''Maspero Gaston Camille Charles.''&#x20;</span></span></ref>  [[Боронғо Греция]] һәм [[Боронғо Рим]]<nowiki/>дә балалар [[балауыҙ]] һәм [[терракота]]<nowiki/>нан яһалған ҡурсаҡтар, уҡ һәм йәйә, йо-йо менән уйнаған. Грецияла, балалар, бигерәк тә ҡыҙҙар, бәлиғ булғас, уйынсыҡтарын ҡорбан итер булған. Туй байрамы алдынан ун дүрт йәштәр тирәһендәге ҡыҙҙар, оло тормошҡа баҫыу символы итеп, уйынсыҡтарын ғибәҙәтханаға илтер булған.<ref name="Powell"><span class="citation" id="CITEREFPowell2001"><span class="citation">''Powell Barry B.''&#x20;Classical Myth; Third Edition.&nbsp; </span></span></ref><ref name="Oliver"><span class="citation">''Oliver, Valerie''&#x20;[http://www.spintastics.com/HistoryOfYoYo.asp History Of The Yo-Yo].&#x20; Spintastics Skill Toys, Inc.&#x20;(1996).&#x20;<small>Проверено 30 октября 2006.</small>&#x20;<small>[http://web.archive.org/web/20060809224918/http://www.spintastics.com/HistoryOfYoYo.asp Архивировано из первоисточника 9 августа 2006].</small></span><span class="citation"></span></ref>

Уйынсыҡ үҫешен ҡурсаҡ миҫалында ла күреп була. Иң боронғо ҡурсаҡтар ағастан ҡырҡылған йәки үләндән бәйләнгән. [[Боронғо Мысыр]]<nowiki/>ҙа ҡурсаҡтарҙың аяҡ-ҡулдары хәрәкәтләнә башлай. XX быуат башыедағы ҡурсаҡтар "«әсәй"» тип әйтергә өйрәнә<ref><span class="citation">[http://news.google.com/newspapers?nid=1955&dat=20010320&id=uvkhAAAAIBAJ&sjid=-qIFAAAAIBAJ&pg=5122,4172687 Reading Eagle - — Google News Archive Search].&#x20;<small>Проверено 29 апреля 2013.</small></span><span class="citation"></span></ref>. Бөгөн инде ҡурсаҡтар төрлө әйберҙәрҙе, хужаһын танып, программа ярҙамында һалынған һөйләмдәрҙе ҡуллана ала.<ref name="VanPatten"><span class="citation">''Van Patten, Denise''&#x20;[http://collectdolls.about.com/od/dollsbymaterial/a/talkingdolls.htm A Brief History of Talking Dolls - — From Bebe Phonographe to Amazing Amanda].&#x20; </span></ref> Уйынсыҡтар, уларҙы әҙерләү технологиялары үҙгәрһә ла, балалар барыбер уйынсыҡ менән уйнарға яратыуы үҙгәрешһеҙ ҡала.

Рәсәйҙә уйынсыҡ  [[XVIII быуат|XVIII быуатҡа]]ҡа тиклем  уйын-көлкө (урыҫ.  ''потеха'', ''потешка) тип аталған''. [[Мәскәү|Мәскәүҙә]]ҙә уйынсыҡтарҙы йәрминкәлә һатҡандар йәки өйҙә эшләгәндәр. Уйынсыҡтар  — ағас һындар: аттар, һарыҡтар, кәзә бәрәстәре, ҡошсоҡтар, айыуҙар, әтәстәр, эттәр, арыҫландар; ағас һәм балсыҡ һауыт-һабалар. Уйынсыҡ өйҙәр, ҡоҙоҡ, ҡаласыҡтар һәм башҡалар.

Тәүге уйынсыҡтарҙың береһе - — туп — туҡыманан, эсендә дөңгөр.

Батша  [[Ғаилә|ғаиләһендә]]  бер йәше тулыуға малайҙарға эйәр, йүгән, өҙәңгеле ағас ат бүләк иткәндәр. Ҙурая бара, батша улына дөңгөр, байраҡ, уҡ, ҡылыс, алебарда  килеп сыҡҡан.

[[Файл:Denver_doll_museum_008.JPG|мини|Музейҙағы ҡурсаҡтар экспозицияһы,  Денвер]]

Күп илдәрҙә уйынсыҡ музейҙары асыҡ. Донъялағы беренсе Немец  уйынсыҡ  музейы  1901 йылда [[Зоннеберг|Зоннебергта]]та ойошторолған .

Рәсәйҙәге беренсе уйынсыҡ  музейы [[1918 йыл|1918 йылда]] [[Мәскәү|да Мәскәүҙә]], ә [[1931 йыл|1931 йылда]]да ул Загорск  ҡалаһына күскән (хәҙерге  [[Сергиев Посад]]). [[1997 йыл|1997 йылда]]дан<nowiki/>н  [[Санкт-Петербург|Санкт-Петербургта]] та Уйынсыҡ музейы эшләп килә (дәүләткә ҡарамаған мәҙәниәт ойошмаһы). Шунда уҡ ҡурсаҡ музейы бар.

* Һиҙеүсән (сенсор) (1 йәшкә тиклем тауышлы  — шылтыраҡ, музыкаль уйынсыҡ; ҡарау өсөн  — калейдоскоп, төҫлө контурлы һурәттәр);

* [http://www.mintorgmuseum.ru/vocabulary/335/ Музей торговли] -— Торговля игрушками в СССР