Теләүембәтов Иршат Әнүәр улы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
күренеште төҙәтеү, стилде төҙәтеү, орфография, аныҡлаштырыу, яңыртыу (мәғлүмәттәрҙе)
14 юл:
[[Чечен Республикаһы|Чечен Республикаһында]] хәрби хәрәкәттәр барған осорҙа өс мәртәбә (1995, 1997, 1998 йылдарҙа) ижади сәфәрҙә булып ҡайта. Бер нисә мәртәбә Һалдат әсәләре комитеты, Башҡортостан Хөкүмәте ойошторған гуманитар йөктө беҙҙең һалдаттарға алып барып таратыуҙа ҡатнаша. Ундағы хәлдәрҙе үҙ күҙҙәре менән күреп, шул турала гәзит биттәрендә мәҡәләләр серияһы менән сығыш яһай.
 
Юлъяҙмалары, сәйәси темаларға арналған мәҡәләләре өсөн 1996 йылда [[“Башҡортостан“ гәзите|“Башҡортостан”]] гәзитенең йыл лауреаты була.
 
2002 йылдың июлендә “[[Шоңҡар (журнал)|Шоңҡар]]”“Шоңҡар” журналына баш мөхәррире итеп күсерелә.[[Шоңҡар (журнал)|“Шоңҡар”]]Артабан журналыныңБашҡортостан 2002-2008ҡортсолоҡ йылдарҙағыһәм башапитерапия мөхәрриреүҙәгендә әйҙәүсе белгес булып эшләгәнэшләп осорондаала. Бер редакцияғаүк эшкәваҡытта һәләтлеэшҡыуарлыҡ йәштәрҙеменән йәлеп итәшөғөлләнә.
 
2011 йылдың авгусында [[“Башҡортостан“ гәзите|“Башҡортостан”]] гәзитенең баш мөхәррир урынбаҫары итеп тәғәйенләнә<ref name="Әҙәбиәтебеҙ шоңҡары">http://bashgazet.ru/kultura-i-literatura/2397-bitebe-shoary.html</ref>.
Башҡортостан йәштәренең журналы республика баҫмалары араһында иң йәш коллективҡа әүерелә. “[[Шоңҡар (журнал)|Шоңҡар]]”ҙы төҫлө итеп сығарыла башлай. Йөкмәткеһе яғынан да һынылыш осоро кисерә, биҙәлеше яҡшыра.
 
Һөҙөмтәлә тиражы йылдан-йыл артып, башҡорт телендә нәшер ителгән журналдар араһында алдынғылар рәтенә сыға. Иршат Әнүәр улының тырышлығы менән ике айға бер сыҡҡан “Шоңҡар” 2006 йылдың яртыһынан ай һайын донъя күрә башлай.
 
Иршат Теләүембәтов артабан Башҡортостан ҡортсолоҡ һәм апитерапия үҙәгендә әйҙәүсе белгес булып эшләп ала. Бер үк ваҡытта эшҡыуарлыҡ менән шөғөлләнә.
2011 йылдың авгусында [[“Башҡортостан“ гәзите|“Башҡортостан”]] гәзитенең баш мөхәррир урынбаҫары итеп тәғәйенләнә<ref name="Әҙәбиәтебеҙ шоңҡары">http://bashgazet.ru/kultura-i-literatura/2397-bitebe-shoary.html</ref>.
 
==Ҡәләмдәштәре уның тураһында ==
#* Хәким, Ә. Тос фекер һәм үткер ҡәләм [Текст]/Ә.Хәким// Башҡортостан. – 2012. – 23 март. -7-се бит.
 
#* Ураҙғолов, Р. Дуҫ юлда һынала [Текст]/ Р.Ураҙғолов// Башҡортостан. – 2012. – 23 март. -7-се бит.
Иршат тураһында Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы Әхиә!р Хәкимов былай тип яҙа:"Бығаса мин Иршат Теләүембәтте үткер ҡәләмле журналист сифатында белә инем. Уның ҡатмарлы сәйәси-ижтимағи проблемаларға арналған мәҡәләләре, очерктары гәзит уҡыусыларҙы битараф ҡалдырмағандыр. Был сығыштар көнүҙәк темаларҙы мотлаҡ ил-халыҡ яҙмышы тураһында уйланыуҙар менән тығыҙ бәйләү арҡаһында публицистиканың күренекле үрнәктәре кимәлендә ине.
#* Волшебная сила слова [Текст]// Выше гор – только люди/ Авт. Текста и сост. М.А. Кутлугаллямов. – Уфа,2005. – С. 229-230.
 
Беҙҙең күпселек яҙыусылар кеүек, Иршат та әҙәбиәткә журналистика аша килде. Хәйер, ул бөгөн дә был элемтәне өҙмәй. Уның “Бығау сыңы” тип аталған китабына хикәйәләр менән бергә юлъяҙмаларының да индерелеүе — быға асыҡ миҫал.
 
Шуның менән бергә яҙыусының стилендә, хәбәр һөйләүгә ҡарағанда, тасуири сараларҙың ишләнә барыуын, хикәйәләүҙең тығыҙлығын, композицияның йыйнаҡлығын күрмәү мөмкин түгел.
 
Хикәйәләренең байтағы новеллаға тартым. Улар, ҡарамаҡҡа, көтөлмәгәнсәрәк тамамланғандай. Асылда иһә ваҡиға үҫеше лә, геройҙың ҡылыҡ-фиғеле лә финалдың тәбиғи рәүештә сюжеттан үҫеп сығыуына психологик әҙерлек төҫөн ала.
 
“Мәкер” тип аталған хикәйәһе бүтәндәренән айырылып тора. Миңә ҡалһа, ул тамамланған әҫәр булыуҙан бигерәк, күләмле повесть йәки роман конспектын хәтерләтә.
Ә бына текстың фактик нигеҙе бармы, юҡмы — үкенескә, уныһы мәғлүм түгел. Бының сағыу миҫалы — Булат Рафиҡовтың талантлы “фараз”-повестары. Ғәжәпме ни, әгәр ҙә Иршат Теләүембәт, ҡыҙыҡлы “конспект”ты артабан үҫтереп, тарихҡа нығыраҡ бәйләп, повесть йәки роман яҙырға тотонһа. Көтәйек әле...
 
Китаптың икенсе яртыһын тыныс ҡына уҡыу ҡыйын, сөнки автор нисәмә йыл инде халыҡ йөрәгенә ҡан һауҙырып килгән уңалмаҫ йәрәхәткә ҡағыла. Бындағы ете хикәйә лә, “Ҡанһыраған илгә сәйәхәт”, “Осҡон өҫтөндә бейеү” тигән ике ҙур очерк та Чечнялағы һуғышҡа бәйле. Беҙҙең прозала был ауыр теманың тәү башлап күтәрелеүен дә әйтергә кәрәк.
 
Тынғыһыҙ журналист Иршат Теләүембәт өс тапҡыр Чечен Республикаһына командировкаға барып ҡайтты.
Чечня мәсьәләһендә Иршат Теләүембәттең позицияһы аныҡ. Ул һуғыш арҡаһында ҡот осҡос юғалтыуҙарға дусар ителгән ерле халыҡты яҡлай, мәғәнәһеҙ ҡан ҡойошто ғәйепләй; террорға ҡаршы тип үткәрелгән хәрби операцияларҙың Чечня төйөнөн сисә алмаҫын, бары тик ике яҡтан да ҡорбандар һанын арттырыуға килтерәсәген иҫкәртә.
Прозаик Теләүембәт иһә был төйөндөң ил муйынындағы боғалаҡ икәнлеген кеше яҙмыштары аша күрһәтеү юлын һайлай. “Һөйәк”, “Ҡамау”, ”Саҡырылмаған ҡунаҡ” кеүек хикәйәләрҙә һүрәтләнгән тетрәндергес ваҡиғалар Чечня һуғышына ҡарғыш булып яңғырай. Автор ҡуйы буяуҙарҙы мул ҡуллана, үҙенең персонаждары менән бергә нәфрәтләнә, һыҡтай, киҫәтә...
 
Прозаға өр-яңы үткер сюжеттар алып килгән “Бығау сыңы” китабын Иршат Теләүембәттең яуаплы ла, мауыҡтырғыс та ижади артылышты яулауына дәлил итеп һанарға нигеҙ бар"<ref name="Тос фекер һәм үткер ҡәләм">http://bashgazet.ru/kultura-i-literatura/2399-tos-feker-m-tker-lm.html</ref>
 
== Бүләктәре ==
Юл 53 ⟶ 32:
 
== Китаптары ==
#Теләүембәтов, И. Ә.* Бығау сыңы [Текст]: Хикәйәләр, юлъяҙмалар/И. Ә. Теләүембәтов. - Өфө: Китап, 2001. – 256 бит.
#Теләүембәтов, И. Ә.* Күстәнәс [Текст]: Хикәйә/И. Ә. Теләүембәтов// Йәш көстәр. - Өфө, 1989. – 172-187биттәр187 биттәр.
#Теләүембәтов, И. Ә.* Урман әбейе [Текст]: Хикәйәләр/И. Ә. Теләүембәтов. - Өфө: Баш. кит. нәшр., 1988. – 36 бит.
* Тау эйәһе: Хикәйәләр - Өфө, 1992.
 
== Иҫкәрмәләр ==
#Теләүембәтов, И. Ә. Бығау сыңы [Текст]: Хикәйәләр, юлъяҙмалар/И. Ә. Теләүембәтов. - Өфө: Китап, 2001. – 256 бит.
{{иҫкәрмәләр}}
#Теләүембәтов, И. Ә. Күстәнәс [Текст]: Хикәйә/И. Ә. Теләүембәтов// Йәш көстәр. - Өфө, 1989. – 172-187биттәр.
#Теләүембәтов, И. Ә. Урман әбейе [Текст]: Хикәйәләр/И. Ә. Теләүембәтов. - Өфө: Баш. кит. нәшр., 1988. – 36 бит.
#Теләүембәтов, И. Ә. Тау эйәһе [Текст]: Хикәйәләр/ И. Ә. Теләүембәтов. - Өфө, 1992.
== Сығанаҡтар ==
#Иршат Тляумбетов [Текст] //* Писатели земли башкирской: Справочник/ Сост. Р. Н. Баимов, Г.Н. Гареева, Р.Х. Тимергалина. – Уфа, 2006. – С.124.
 
#Хәким, Ә. Тос фекер һәм үткер ҡәләм [Текст]/Ә.Хәким// Башҡортостан. – 2012. – 23 март. -7-се бит.
#Ураҙғолов, Р. Дуҫ юлда һынала [Текст]/ Р.Ураҙғолов// Башҡортостан. – 2012. – 23 март. -7-се бит.
#Волшебная сила слова [Текст]// Выше гор – только люди/ Авт. Текста и сост. М.А. Кутлугаллямов. – Уфа,2005. – С. 229-230.
== Әҙәбиәт ==
 
#Иршат Тляумбетов [Текст] // Писатели земли башкирской: Справочник/ Сост. Р. Н. Баимов, Г.Н. Гареева, Р.Х. Тимергалина. – Уфа, 2006. – С.124.
 
== Һылтанмалар ==
#* http://burzyancbs.ru/node/66
#* http://bashgazet.ru/kultura-i-literatura/2397-bitebe-shoary.html
#* http://bashgazet.ru/kultura-i-literatura/2398-du-yulda-ynala.html
#* http://bashgazet.ru/kultura-i-literatura/2399-tos-feker-m-tker-lm.html
 
#http://burzyancbs.ru/node/66
#http://bashgazet.ru/kultura-i-literatura/2397-bitebe-shoary.html
#http://bashgazet.ru/kultura-i-literatura/2398-du-yulda-ynala.html
#http://bashgazet.ru/kultura-i-literatura/2399-tos-feker-m-tker-lm.html
 
== Иҫкәрмәләр ==
 
[[Категория:Башҡортостан яҙыусылары]]