Википедия

Хөсәйен Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһы: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
Киләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Достопримечательность
''' Хөсәйен Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһы''' — [[Башҡортостан|Башҡортостан Республикаһы]]<nowiki/>ның Өфө ҡалаһындағы филармония. Композитор [[Әхмәтов Хөсәйен Фәйзулла улы|Хөсәйен Фәйзулла улы Әхмәтов]] исемен йөрөтә.▼
|Тип = Филармония
|Русское название = Х. Әхмәтов ис. Башҡорт дәүләт филармонияһы
|Оригинальное название =
|Изображение = Baskhir State Philharmonic.jpg
|Подпись изображения =
|Ширина изображения =
|Статус =
|Страна = Рәсәй
|Название местоположения = ҡала
|Местоположение = Өфө ҡалаһы, Гоголь ур., 58 й.
|Координаты = {{coord|display=title|54|43|42.06|N|55|56|22.17|E|type:landmark|scale=2500}}
|Конфессия =
|Епархия =
|Орденская принадлежность =
|Тип монастыря =
|Тип здания =
|Архитектурный стиль = Неоклассицизм
|Автор проекта =
|Строитель = архитектор Буждан
|Основатель =
|Первое упоминание =
|Основание = 20 ғинуар, [[1939]]
|Основные даты = {{Достопримечательность/Даты||||||}}
|Упразднён =
|Начало строительства =
|Окончание строительства =
|Здания = {{Достопримечательность/Здания||||||}}
|Приделы =
|Известные обитатели =
|Реликвии =
|Настоятель =
|Состояние =
|Сайт = http://www.bashgf.ru
|Commons =
}}
▲''' Хөсәйен Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһы''' — [[Башҡортостан|Башҡортостан Республикаһы]]ның<nowiki/>ның [[Өфө]] ҡалаһындағы филармония. Композитор [[Әхмәтов Хөсәйен Фәйзулла улы|Хөсәйен Фәйзулла улы Әхмәтов]]  исемен йөрөтә.
 
== Филармония тарихы ==
Филармония Башҡорт АССР-ның Халыҡ комиссарҙары советының  1939 йылдың 20 ғинуарындағы ҡарары нигеҙендә асылған. Филармонияны асыуҙың рәсми маҡсаты — --Башҡорт БАССРАССР-ы халҡының сәхнә, музыка, хореография сәнғәтенә ихтыяжын ҡәнәғәтләндереү булған. Филармония урыҫ һәм Европа музыка һәм әҙәби классиканы, БАССРБашҡорт АССР-ы халыҡтары музыкаһы, халыҡ сәнғәте һәм, заман композиторҙары һәм яҙыусылары әҫәрҙәре үҫешен стимуллаштырыу өсөн төҙөлә.
 
Башҡорт дәүләт филармонияһының 1930-1940-сы йылдарҙа нығыныуы  Диана Нурмөхәмәтова, [[Ғәлимов Хәбир Латип улы|Хәбир Ғәлимов]], [[Вәлиева Баныу Нурғәле ҡыҙы|Баныу Вәлиева]], Ғабдрахман Хәбибуллин  исемдәре менән бәйле. Үҫешкән ваҡытында филармонияла [[Ҡудашева Фәриҙә Йәһүҙә ҡыҙы|Фәриҙә Ҡудашева]], Мәғфирә Ғәлиева, [[Бәхти Ғайсин]], [[Смаҡов Илфаҡ Мөзип улы|Илфаҡ Смаҡов]], Сөләймән  [[Абдуллин Сөләймән Әйүп улы|Абдуллин,]]  [[Рамаҙан Йәнбәков ]] кеүек эстрада йондоҙҙары сығыш яһай. Филармонияла төрлө ансамблдәр ижады үҫешә  — Башҡорт дәүләт халыҡ бейеүҙәре ансамбле (художество етәксеһе  — [[Ғәскәров Фәйзи Әҙеһәм улы|Фәйзи Ғәскәров]]), музыкаль-әҙәби лекторий, хор һәм ҡурайсылар ансамбле, ике оркестр, оперетта һәм эстрада-цирк бригадаһы.
 
1948 йылда Концерт залы (хәҙер Бәләкәй залызал) асылдыасыла, унда 1986 йылда "«Sauer"» немец фирмаһының органы ҡуйыла.
 
1970 йылда филармония тағы бер яңы ижади коллективҡа күбәйә  — Дәүләт Хор капеллаһы (художество етәксеһе  — [[Сәйфуллин Таһир Сергей улы|Таһир Сәйфуллин]]). Һуңынан капелла Академик тип атала башлай. Филармонияла шулай уҡ Святослав Рихтер, Даниил Шафран, Андрей Корсаков, Бородин исемендәге квартет,  Олег Янченко, Наум Латинский, Татьяна Гринденко  сығыш яһай.
 
1984 йылда Башҡорт дәүләт филармонияһының Ҙур залы асылды.
 
1980-се йылдар  [[джаз]]  ваҡыты тип һанала, уны "«Дуҫтар"» коллективы үҫтерә, (етәксеһе — саксофонист Марат Юлдыбаев етәкселек итә). Киләсәктә Өфө джазы [[Олег Киреев]] тырышлығы менән үҫешә. 1998 йылда филармонияла ГеоргГеоргий Маркоров (унан һуң Олег Касимов) етәкселегендә Башҡорт Дәүләт филармонияһында эстрада-джаз оркестры эшләй башлай.
 
== Хәҙерге заман ==
Хәҙерге ваҡытта Башҡорт дәүләт филармонияһында ике концерт залы: 300 урынлыҡ Кесе (Орган), архитекторы Александр Фаворский, һәм 633 урынлыҡ Ҙур зал эшләп килә.
 
Филармония сәхнәһендә билдәле йырсылар [[Килдейәрова Флүрә Әхмәтша ҡыҙы|Флүрә Килдейәрова]], Иҙрис Ғәзиев, [[Нәзифә Ҡадирова]], Вәхит Хызыров, Фәҙис Ғәниев, Римма Амангилдина, Лилиә Ишемйәрова, Вәкил Йәләлетдинов  (аккомпаниатор Рөстәм Ҡуҙашев менән), ҡурайсы  [[Азат Айытҡолов]], органда уйнаусы [[Владислав Мортазин]], тасуири уҡыусы Лилиә [[Фәтихова Лилиә Ғарифулла ҡыҙы|Лилиә Фәтихова]]. Башҡорт музыка мәҙәниәтен үҙенсәлекле интерпретация менән "«Йәдкәр"», "«Каруанһарай"», "«Далан"», "«Ихлас"» эстрада төркөмдәре пропагандалай. "«Ҡыҙыҡ-Мәҙәк"» юмористик коллективы уңышлы сығыш яһай. Шулай уҡ йәштәр Милли халыҡ уйын ҡоралдары оркестры (художество етәксеһе  — Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы  [[Рәмил Ғайзуллин]]). Поэмаларҙы Әнисә Яхина уҡый.
 
Филармонияның Ҙур залында төрлө музыкаль ваҡиғалар  — Халыҡ-ара камера һәм симфоник музыка фестивале, Халыҡ-ара "«Алһыу ҡаплан"» джаз фестивале уҙғарыла. Ҙур зал сәхнәһендә даими рәүештә Рәсәй Милли филармония оркестры һәм "«Мәскәү виртуоздары"» Дәүләт камера оркестры,  "«Яңы Рәсәй"» дәүләт симфоник оркестры, "«Мәскәү солистары"» камера оркестры, Дмитрий Хворостовский, Денис Мацуев, Граф Муржа концерттар бирә.
 
== Филармония бинаһы ==
Башҡорт дәүләт филармонияһы бинаһы аһәңле архитектура комплексын тәшкил итә, Өфөнөң иҫтәлекле архитектураһы исемлегенә инә. 
 
Тәүҙә был урында (Гоголь урамы, 58 йорт) ағас синагога урынлашҡан<ref>[http://posredi.ru/enc_S_Sinagoga.html Синагога уфимская ПОСРЕДИ РОССИИ - — posredi.ru Интернет-журнал о тех, кто живет посреди России / Новости события комментарии мнения факты анализ прогноз]</ref>, ул XIX быуат аҙағында төҙәлгәнтөҙөлгән. 1930 йылда синагога ябыла, йорт НКВД-ға тапшырыла, бина төҙөкләндерелеп һәм киңәйтелеп, М. С.  Погребинский исемендәге клубҡа бирелә.
 
1939  г. синагога йортона Урыҫ драма театры индерелә.
 
Бәләкәй зал бинаға һуғыштан һуң ҡушып төҙөлә. Төҙөлөштә немец хәрби әсирҙәре ҡатнашҡан <ref>[http://vedomosti.journal-ufa.ru/showinf.php?n=4&n_id=146 "«Уфимские Ведомости"» :: Еженедельная рекламно-информационная газета]</ref>. Урыҫ театры Ленин майҙанындағы бинаға күскәс, бында бөгөнгө көнгә тиклем Башҡорт дәүләт филармонияһы урынлаша.
 
== Филармония коллективтары ==
* '''Башҡортостан Республикаһының Милли халыҡ уйын ҡоралдары оркестры'''. 2001 йылдың март айында ойошторолдо. Нигеҙ һалыусыһалыусыһы һәм художество етәксеһе  — Рәмил Ғайзуллин, Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы, Бөтә Рәсәй һәм халыҡ-ара конкурстар лауреаты, Рәсәйҙең атҡаҙанған артисы
* "«Каруанһарай" » фольклор-эстрада төркөмө.
* Әҙәби-музыкаль лекторий (1941 йылдың ҡышында әҙәбиәт һәм сәнғәт  мәсьәләләре буйынса лекторий асыу Башҡорт АССР-ы мәҙәни һәм сәйәси тормошонда иҫтәлекле ваҡиға булған).
* "«Далан"» фольклор-эстрада төркөмө. 2000 йылда Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы, халыҡ артисы Артур Туҡтағолов инициативаһы менән барлыҡҡа килгән.
* Эстрада-джаз оркестры. 1998 йылда джазмен Олег Киреев һәм йырсы Ринат Баимов Башҡортостан Республикаһы Мәҙәниәт министрлығы ярҙамы менән төҙөгән. 
* Башҡортостан Республикаһының Дәүләт Академик хор капеллаһы
* "«Ҡыҙыҡлы менән Мәҙәк"» эстрада-юмористик төркөмө.
Филармония директоры  — Айҙар Хизбулла улы Зөбәйҙуллин (2015 йыл).
 
== Әҙәбиәт ==
* Башкирская энциклопедия. Гл. ред. М.  А.  Ильгамов т. 1. Ә-Б. 2005.  — 624 с.; [[Special:BookSources/588185053X|ISBN 5-88185-053-Х]]. т. 2. Был-Ж 2006. -624−624. с. ISBN 5-88185-062-9.; т. 3. З-Т. 2007. -672−672. с. ISBN 978-5-88185-064-7.; т. 4. Л-О 2008. -672−672. с. ISBN 978-5-88185-068-5.; т. 5. П-С. 2009. -576−576. с. ISBN 978-5-88185-072-2.; т. 6. Киңәштәр нар. хужалығы. -У-У-У. 2010. -544−544 с. ISBN 978-5-88185-071-5; т. 7. Ф-Я. 2011. -624−624 с. фәнни.. изд. Башкирская энциклопедия, г. Өфө.
 
== Иҫкәрмәләр ==
Юл 51 ⟶ 87:
[http://posredi.ru/enc_S_Sinagoga.html Синагога уфимская.]
 
[http://vedomosti.journal-ufa.ru/showinf.php?n=4&n_id=146 "«Уфимские Ведомости"» 27 октября 2005  г.]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Хөсәйен_Әхмәтов_исемендәге_Башҡорт_дәүләт_филармонияһы» битенән алынған