Буддизм: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Ардах18 (фекер алышыу | өлөш) әҮҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
|||
3 юл:
== Тәп тәғлимәт ==
Б. э. т. VI быуат урталарында, хәҙерге Һиндостан урынындағы дәүләттәрҙең береһендә, батша улы [[Будда Шакьямуни|Сиддхартха Гаутама]] донъяға килә. Яңы тыуған балаға яңғыҙлыҡта ғүмер кисергән дәрүиш юлын юрағандар. Ул ваҡытта Һиндостанда йәненә рухи хаҡлыҡ эҙләп, асығып хәрәкәтһеҙ ултырған, ауыртыуға түҙергә күнеккән [[йога|йогтар]] күп булған. Батша улын һарәйҙан ситкә
Ул донъяға дүрт хаҡлыҡты аса:
* тормош — ул яфа сигеү;
* яфа сигеүҙәрҙең
* яфа сигеүҙең аҙағы — теләктәрҙең ҡабат тыумауында;
* һәр кем теләктәрҙең яңынан тыумауын, йәғни ҡотолоу юлын үтә ала.
13 юл:
Ғазаптарҙан ҡотолоу өсөн һәр кем тыйнаҡ, баҫалҡы булырға тейеш, тереклеккә зян килтермәҫкә, эсеүҙән, енси аҙғынлыҡтан тыйылырға тейеш. Ошо юлды үткән кеше ҡабат тыуыу түңәрәген үтеп ''нирванаға'' (тыныслыҡ хәленә) «үлем һәм ҡартлыҡ булмаған утрауға етә.»
Гаутама вәғәзен тыңларға бик
Уның ғилемен дауам итеүселәр уны «Дхарма» (ҡанун, ғилем) йәки «Буддхадхарма» (Будда ғилеме) тип атайҙар. «Буддизм» терминын европалылар [[XIX быуат]]та ҡуллана башлай<ref name=autogenerated1>''Торчинов Е. А.'' [http://anthropology.ru/ru/texts/torchin/buddhism_01.html#n1 Введение в буддологию] — стр. 5.</ref>.
Төрлө ғөрөф-ғәҙәттәре булған бик күп халыҡтар ҡабул иткән,
[[Файл:Buddhist distribution (version2).png|left|thumb|450px| Донъя илдәрендә буддистар һаны проценттарҙа]]
24 юл:
Рәсәйҙә буддизм динен [[Бүрәт Республикаһы|Бурятия]], [[Ҡалмыҡстан]], [[Тыва]] халҡы тота. Һуңғы йылдарҙа будда общиналары [[Мәскәү]], [[Санкт-Петербург]] һәм башҡа эре ҡалаларҙа барлыҡҡа килде.
Йылдар уҙған
=== Буддизм Ҡытайҙа ===
Ҡытайҙа ул I быуаттың уртаһында махаяна шәкелендә барлыҡҡа килә. Быны бигерәк тә Ҡытайҙың саүҙа элемтәләре үҫә башлау менән аңлатырға кәрәк. Ill—IV быуаттарҙа
=== Буддизм Японияла ===
33 юл:
=== Буддизм Монголияла ===
[[Монголия]]ла буддизмдың иң таралған сектаһы ламаизм тип атала. Ул [[XVI быуат]]та барлыҡҡа килә, [[XVI быуат]]та [[Бурятия]]ға, һуңыраҡ [[Тува]]ға һәм [[ҡалмыҡтар]]ға үтеп керә. Лама, ҡағиҙә буларак, барлык монахтарҙы (ҡалмыҡтарҙа Лама — дин башлығы) аңлата, ә будда дине башында тороусолар «далай-лама» тип аталалар. Ғөмүмән, Монголия һәм Бурятияла лама «тере Будда» тип һанала. Был илдәрҙә ламаизм — киң йәйелгән күренеш. Будда дине нормаларын үтәү улар өсөн мәжбүри талап һанала, ләкин был
Будда дине шаҡтай төрлөсә. Ләкин ул, ниндәй генә шәкелдә булмаһын, үҙенең төп үҙенсәлеген, эске
== Ҡарағыҙ ==
|