Рәсәй Федерацияһы Коммунистар партияһы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
34 юл:
}}
[[Файл:Gennady Zyuganov, 2013.jpeg|alt=Gennady Zyuganov, 2015|thumb|КПРФ Үҙәк комитеты рәйесе Геннадий Зюганов, 2015 йыл]]
'''РәсәйРәсә́й Федера́цияһы КоммунистарКоммуниста́р па́ртияһы ''' ({{lang-ru|Коммунисти́ческая па́ртия Росси́йской Федера́ции }}, ҡыҫҡаса '''КПРФ''') – [[Рәсәй Федерацияһы]]ның рәсми теркәлгән һул ағымдағы сәйәси партияһы. Үҙен [[Советтар Союзы]] Коммунистар партияһы — КПСС-тың тура вариҫы итеп һанай. [[Рәсәй]] Дәүләт Думаһына барлыҡ һайлауҙарҙа ҡатнашҡан өс партияның һәм улар һөҙөмтәһендә барлыҡ саҡырылыш Дәүләт Думаһында тейешле урындар алған ике партияның береһе.
 
КПРФ Рәсәй коммунистарының ғәҙәттән тыш II съезында ([[13 февраль|13]] – [[14 февраль]] [[1993 йыл]]) [[РСФСР]] Коммунистар партияһын тергеҙеү аша ойошторола. Ил төбәктәрендә 81 бүлексәһе бар, ағзалар һаны – 157 528 кешенән артыҡ ([[2012]])<ref name="minjust.ru">{{cite web|url=http://minjust.ru/node/2266|title=«Рәсәй Федерацияһы Коммунистар партияһы» сәйәси партияһының төбәктәрҙәге бүлектәре теҙмәһе (2012 йылдың 1 ғинуарына ҡарата)|publisher=Рәсәй Федерацияһы юстиция министрлығы|archiveurl=http://minjust.ru/node/2266|archivedate=2012-06-09}}</ref>. КПРФ бөтә саҡырылыш Дәүләт Думаһында урын алған, шулай уҡ төбәктәр кимәлендәге хөкүмәт органдарында үҙенең вәкиллектәренә эйә.
 
Партия оҙайлы киләсәккә үҙенең стратегик маҡсаты итеп Рәсәйҙә яңартылған [[социализм]] төҙөү тип атай. Ҡыҫҡа ваҡытлы киләсәктә үҙ алдында түбәндәге бурыстарҙы ҡуя: хөкүмәткә илһөйәр көстәрҙең килеүе, тәбиғи байлыҡтарҙы һәм Рәсәй иҡтисадының ҙур әһәмийәткә эйә булған тармаҡтарын милләтләштереү, ошоноң менән бергә кесе һәм урта эшҡыуарлыҡты һаклау, дәүләттең сәйәси ижтимағи йүнәлешен үҫтереү. Барлыҡҡа килгәндән үк ғәмәлдәге хөкүмәткә ҡаршы тороусы партия итеп сифатлай.
 
Юғары орган – партия съезы, ул партияның Үҙәк комитетын һәм уның рәйесен һайлай. Партияның рәйесе булып [[1993 йыл]]дан [[Зюганов, Геннадий Андреевич|Геннадий Зюганов]] тора, [[2004 йыл]]ға тиклем КПРФ үҙәк башҡарма комитеты рәйесенең беренсе урынбаҫары булып [[:ru:Купцов, Валентин Александрович|Валентин Купцов]] булған. КПРФ рәйесенең урынбаҫарҙары ([[2013 йыл]]ға ҡарата) — [[:ru:Кашин, Владимир Иванович|Владимир Кашин]], [[:ru:Рашкин, Валерий Фёдорович|Валерий Рашкин]], [[:ru:Новиков, Дмитрий Георгиевич|Дмитрий Новиков]], 2004 йылдан беренсе урынбаҫары – [[:ru:Мельников, Иван Иванович (сәйәсмәнполитик)|Иван Мельников]]. Тикшереүсе орган – партияның Үҙәк тикшереү-ревизия комиссияһы, рәйесе [[:ru:Иванов, Николай Николаевич (политик)|Николай Иванов]].
 
== Идеологияһы ==
[[Файл:Партийный билет КПРФ.JPG|260px|right|thumb|КПРФ ағзаһының партия билеты. <br />
''[[:ru:КПСС|КПСС]] партия билетының өлгөһө һаҡланған'' ]]
{{External media
|video1=[http://www.youtube.com/watch?v=9YOE8xLYjh4&feature=player_embedded КПРФ проморолигы, «Хочу в СССР»]
}}
[[2008 йыл]]да ҡабул ителгән партия программаһының яңы редакцияһында, КПРФ тураһында ялланма хеҙмәт кешеләренең хоҡуҡтарын һәм милли-дәүләт мәнфәғәттәрен яҡлаусы берҙән-бер сәйәси ойошма тип күрһәтелгән. Рәсәйҙә яңартылған [[социализм]]ды төҙөү, [[XXI быуат]] социализмы – партияның программалағы стратегик маҡсаты тип билдәләнгән<ref name="КПРФ программаһы (2008)">{{cite web|url=http://kprf.ru/party/program/|title=КПРФ программаһы (2008)|work=kprf.ru|archiveurl=http://kprf.ru/party/program/|archivedate=2012-01-30}}</ref>.
Партия маркс-ленин ғилеменә таянып эшләй һәм уны ижади үҫтерә, ватан һәм донъя фәндәренең ҡаҙаныштары һәм тәжрибәһенә таяна – тип, КПРФ программаһында белдерелгән<ref name=" КПРФ программаһы (2008)"/>. Программа документтарында һәм партия лидерҙарының эштәрендә ҙур урынды, яңы донъя тәртибе (сәйәсәт) һәм мең йыллыҡ тарихлы урыҫ халҡының ҡаршы тороуҙары, уның үҙенсәлектәре менән – берҙәмлек һәм ҡеүәтлек, тәрән ышаныстары<ref>''Зюганов Г. А.'' Кадры партии в действии. — М.: ИТРК, 2001. — с. 11. — ISBN 5-88010-083-9</ref>, урыҫ һорауы<ref>См. Крепить духовную мощь народа. Доклад Г. А. Зюганова «О задачах партии по защите русской культуры как основы духовного единства многонациональной России» [http://www.sovross.ru/modules.php?name=News&file=article&sid=112]. Васильцов Сергей, Обухов Сергей. Русский вопрос и коммунисты России [http://russoc.kprf.org/Doctrina/RusVopros5.htm]. ''Зюганов Г. А.'' Русский социализм — ответ на русский вопрос [http://www.cprf.spb.ru/analit/analitview.php?id=44]. ''Новиков Д. Г.'' Коммунисты и русский вопрос [http://russoc.kprf.org/Doctrina/Novikov1.htm]</ref> — биләй.
 
Юл 69 ⟶ 73:
КПРФ, Г. А. Зюганов һүҙҙәре буйынса, православие сиркәүе менән хеҙмәттәшлек өсөн сығыш яһай, мәҫәлән, урыҫ православие сиркәүе менән берлектә сит илдәрҙән секталарҙы Рәсәйгә инеүгә ҡаршы закон ҡабул итеүҙә сығыш яһаған<ref>{{cite web|url=http://kprf.ru/rus_soc/61751.html|title=Г.&nbsp;А.&nbsp;Зюганов о кончине Алексия II|work=kprf.ru|archiveurl=http://kprf.ru/rus_soc/61751.html|archivedate=2012-01-30}}</ref>.
 
Шулай уҡ партия ватан тарихы мөнәсәбәтендә үҙенең ҡарашына эйә, һәм тарихсыларҙың биләгән<ref name="BBC">Например, Государственной Думой РФ официально была признана версия части историков о вине СССР в расстреле польских офицеров см. [http://www.bbc.co.uk/russian/russia/2010/11/101126_duma_katyn_statement.shtml Би-Би-Си: «Дума признала расстрел в Катыни преступлением Сталина»]</ref> позицияһын алдаҡ тип уйлай: мәҫәлән, Украиналағы аслыҡ тураһында, Катыньдағы енәйәт, коллективлаштырыу<ref>{{cite web|url=http://kprf.ru/rus_soc/71744.html|title=Защищать правду истории|work=kprf.ru|archiveurl=http://kprf.ru/rus_soc/71744.html|archivedate=2012-01-30}}</ref>. Шул уҡ ваҡытта партия [[1930 йыл|1930]]- [[1940 йыл|1940-сы йылдарҙағы]] айырым социализм законлығын боҙоуын таный һәм уларҙы ғәйепләй <ref name=" КПРФ программаһы (2008)"/>. [[Сталин Иосиф Виссарионович|Сталиндың]] ролен баһалағанда, КПРФ вәкилдәре иҡтисади ҡаҙаныштарын, [[Бөйөк Ватан һуғышы]]нда еңеүҙе һәм һуғыштан һуңғы илде, «ядро ҡалҡаны» булдырыу менән бергә, аяҡҡа баҫтырыуҙы иҫәпкә алыуҙы тәҡдим итә. «Репрессияларға ҡағылғанда, 1950-се йылдарҙа уҡ партия уларҙың ярамағанлығын белдерҙе һәм уның бер ҡайсан да ҡабатланмаҫлығына ант бирҙе» – тип, билдәләне 2009 йылда Зюганов.
 
Үҙенең заманса күренешендә КПРФ күбеһенсә милли-патриотик партия булып тора, ә коммунистик түгел. Милли ҡараштарҙы партияның төп идеологтарының береһе [[Подберёзкин, Алексей Иванович|Алексей Подберезкинда]] тотоңҡорап тора <ref>''Лихачёв В. А.'' Политический антисемитизм в современной России. М.: Academia, 2003. — 240 с</ref>.
 
== Партия структураһы ==
 
КПРФ федерацияның һәр төбәгендә берәр региональ бүлектән тора<ref name="minjust.ru"/>, региональ бүлектәр һәр муниципаль районда, ҡала округында йәки ҡала эсе территорияһында берәр урындағы бүлектән, урындағы бүлектәр һәр ҡала ултыраҡтарында, ауыл биләмәләрендә, торлаҡ хужалары ширҡәтендә ([[:ru:ТСЖ |ТСЖ]]) йәки урам комитеттарында берәр башланғыс бүлектән тора.
 
Башланғыс бүлектең юғары органы – дөйөм йыйылыш, дөйөм йыйылыштар араһында – башланғыс бүлектең бюроһы, юғары вазифа заты – башланғыс бүлектең секретары, урындағы бүлектең юғары органы – урындағы бүлектең конференцияһы, конференциялар араһында – урындағы бүлек комитеты, урындағы бүлектең башҡарма органы – урындағы бүлектең комитет бюроһы, урындағы бүлектең юғары вазифа заты – урындағы бүлек комитетының беренсе секретары, региональ бүлектең юғары органы – региональ бүлектең конференцияһы, конференциялар араһында – региональ бүлек комитеты, региональ бүлектең башҡарма органы – региональ бүлектең комитет бюроһы, региональ бүлектең юғары вазифа заты – [[:ru:Первые секретари региональных комитетов КПРФ|региональ бүлек комитетының беренсе секретары]].
 
КПРФ Рәсәй Федерацияһының барлыҡ территорияһында үҙенең региональ, урындағы һәм башланғыс партия ойошмаларын ойоштора. КПРФ етәкселек органының даими урынлашҡан ере [[Мәскәү]] ҡалаһы. Партияла фракциялар булдырыу тыйылған <ref name="ustav">{{cite web|url=https://kprf.ru/party/charter/|title=«Рәсәй Федерацияһы Коммунистар партияһы» сәйәси партияһының уставы|publisher=|archiveurl=https://kprf.ru/party/charter/|archivedate=2012-01-30}}</ref>. Дуҫлыҡ лы йәштәр ойошмаһы – Рәсәй Федерацияһының ленинсы коммунистик йәштәр союзы (ЛКСМ РФ).
 
=== КПРФ етәкселәре ===
 
Рәсәй Федерацияһы Коммунистар партияһы үҙенең эшен программа һәм устав нигеҙендә төҙөй. Партия дәүләт теркәгән мәленән юридик шәхес булып тора һәм үҙенең эшмәкәрлеген бөтә Рәсәй территорияһында устав маҡсаттарына ярашлы итеп үтәй.
 
Юғары органы – Съезд, съездар араһында – КПРФ Үҙәк комитеты (КПРФ ҮК)<ref name="ustav"/>, Үҙәк комитет партия программаһы һәм съездар ҡарарҙары нигеҙендә мөһим мәсьәләләр буйынса документтар әҙерләй. Башҡарма органдары – Үҙәк комитет Президиумы һәм Үҙәк комитет Секретариаты. КПРФ Үҙәк комитеты пленумдары араһындағы осорҙа сәйәси һәм ойоштороу мәсьәләләрен хәл итеү өсөн Президиум һайлана. Ағымдағы эштәрҙе ойоштороу өсөн һәм партияның үҙәк органдарының ҡарарҙарының башҡарыуын тикшереү өсөн КПРФ Үҙәк комитеты, президиумға хисап биреүсе, секретариат һайлай.
 
[[2013 йыл|2013 йылдың]] [[24 февраль|24 февралендә]] Үҙәк комитет пленумында һайланған ағымдағы КПРФ ҮК президиумы составы<ref name="prezidium">{{cite web|url=http://kprf.ru/party-live/cknews/116608.html|title=Газета «Правда» представляет руководителей КПРФ|work=kprf.ru|accessdate=21-12-2015}}</ref>:
* [[Зюганов Геннадий Андреевич]]
* [[:ru:Мельников, Иван Иванович (политик)|Мельников Иван Иванович]]
* [[:ru:Кашин Владимир Иванович|Кашин Владимир Иванович]]
* [[:ru:Рашкин Валерий Фёдорович|Рашкин Валерий Фёдорович]]
* [[:ru:Новиков Дмитрий Георгиевич|Новиков Дмитрий Георгиевич]]
* [[:ru:Афонин Юрий Вячеславович|Афонин Юрий Вячеславович]]
* [[:ru:Васильев, Николай Иванович (политик)|Васильев Николай Иванович]]
* [[:ru:Калашников Леонид Иванович|Калашников Леонид Иванович]]
* [[:ru:Клычков Андрей Евгеньевич|Клычков Андрей Евгеньевич]]
* [[:ru:Коломейцев Николай Васильевич|Коломейцев Николай Васильевич]]
* [[:ru:Комоцкий Борис Олегович|Комоцкий Борис Олегович]]
* [[:ru:Левченко Сергей Георгиевич|Левченко Сергей Георгиевич]]
* [[:ru:Никитин Владимир Степанович|Никитин Владимир Степанович]]
* [[:ru:Обухов Сергей Павлович|Обухов Сергей Павлович]]
* [[:ru:Решульский Сергей Николаевич|Решульский Сергей Николаевич]]
* [[:ru:Романов Валентин Степанович|Романов Валентин Степанович]]
* [[:ru:Романов Пётр Васильевич|Романов Пётр Васильевич]]
* [[:ru:Сокол Святослав Михайлович|Сокол Святослав Михайлович]]
* [[:ru:Харитонов Николай Михайлович|Харитонов Николай Михайлович]]
* [[:ru:Шурчанов Валентин Сергеевич|Шурчанов Валентин Сергеевич]]
 
Шулай уҡ партияла юғары тикшереү органы бар – КПРФ Үҙәк контроль-ревизия комиссияһы (ЦКРК)<ref name="ustav" />. ЦКРК съезд тарафынан йәшерен тауыш биреү ысулы менән һайлана. Был структура КПРФ ағзаларының һәм структуралы бүлексәләренең уставты үтәүҙәрен тикшерә. Шулай уҡ был орган теге йәки был юғары органдарҙың ҡарарҙарына КПРФ ағзаларының апелляцияларын ҡарау менән шөғөлләнә. ЦКРК рәйесе — [[:ru:Иванов, Николай Николаевич (политик)|Николай Иванов]].
 
=== Халыҡ-ара хеҙмәттәшлек ===
 
1993 йылдың март айында Советтар Союзы Коммунистар партияһы, элекке [[Совет Социалистик Республикалар Союзы|Советтар Созының]] союздаш республикаларының коммунистар партияһын берләштереүсе, халыҡ-ара ойошма – Советтар Союзы Коммунистар партияһы – коммунистар партияһы союзына үҙгәртеп ҡорола. Ойошманы 2001 йылдың ғинуарынан КПРФ лидеры Геннадий Зюганов етәкләй.
 
Партия [[:ru:Европейские левые|Европа һулдары]] халыҡ-ара партияһы менән бәйләнештә тора, әммә уның ағзаһы түгел<ref>[http://kprf.ru/international/102237.html Первый заместитель Председателя ЦК КПРФ И.Мельников встретился с делегацией Европейских левых]</ref>, шулай уҡ Ҡытай Коммунистар партияһы менән бәйләнештә<ref>[http://kprf.ru/international/94550.html 90 лет Коммунистической партии Китая. «Круглый стол» в редакции газеты «Правда»]</ref>.
 
=== Партия һәм киң мәғлүмәт саралары ===
Партия матбуғаты – [[Правда (гәзит)|Правда]] гәзите<ref>{{cite web|url=http://kprf.ru/rus_soc/62045.html|title=КПРФ&nbsp;— реальная политическая сила, способная вывести страну из тяжелого кризиса|work=kprf.ru|accessdate=2009-11-24|archiveurl=http://www.webcitation.org/654hnjd77|archivedate=2012-01-30}}</ref>, 30-ҙан ашыу төбәк баҫмалары, «Вестник организационно-партийной и кадровой работы» эске баҫмаһы, «Политическое просвещение» журналы. Элегерәк «Правда России» аҙналығы нәшер ителгән һәм «Резонанс» радиоһы дуҫлыҡлы булған<ref>{{cite web|url=http://r-ugolok.narod.ru/ugolok/UGOLOK.HTM|title=О «Радиоуголке»|publisher=Неофициальный сайт патриотического радиовещания|accessdate=2009-11-24|archiveurl=http://www.webcitation.org/611HHGZpg|archivedate=2011-08-18}}</ref>.
 
Иң ҙур дуҫлыҡлы гәзит – «Советская Россия» гәзите, 2004 йылға тиклем «Завтра» гәзите дуҫлыҡлы булған. Киң мәғлүмәт сараларының иң тиражлы баҫмаларында, шулай уҡ телевидение һәм төп радиостанцияларҙа КПРФ барлыҡҡа килгән мәленән бирле бик һаран күрһәтелгән, һәм икеләнеүһеҙ әйтеп булмай<ref>{{cite web|url=http://kprf.ru/actions/70031.html?print|title=Мнение членов КПРФ об упоминаемости в СМИ|work=kprf.ru|archiveurl=http://www.webcitation.org/654hpKuZw|archivedate=2012-01-30}}</ref>. Тарих дәреслектәрендә һәм күпселек киң мәғлүмәт сараларында, мәҫәлән, РСФСР Коммунистар партияһын тыйыу тураһында [[Ельцин Борис Николаевич|Б. Н. Ельцин]] указының рәт ҡағиҙәләрен РФ Конституция суды тарафынан тыйыу (<ref>''Филиппов А. В.'' [http://knukim-edu.kiev.ua/index.php?id=535&view=article Новейшая история России. 1945—2006 гг. Гл. 5]</ref> һәм<ref>[http://www.kadis.ru/texts/index.phtml?id=26953&PrintVersion=1 УКАЗ Президента РСФСР от 06.11.1991 № 169]</ref> сағыштырыуҙа күренгәнсә), 2003 йылғы һайлауҙарҙы боҙоп күрһәтеү тураһындағы дәғүә телгә алынмай<ref>''Филиппов А. В.'' [http://knukim-edu.kiev.ua/index.php?id=536&view=article Новейшая история России 1945—2006 гг. Гл. 6]</ref>.
 
=== КПРФ финанстары ===
 
КПРФ финанс отчеты буйынса, үҙәк һайлау комиссияһына бирелгәнсә, 2006 йылда партия 127 453 237 алды. Шул иҫәптән:
* 29 % —ағзалыҡ взносы;
* 30 % — федераль бюджет;
* 6 % — иғәнә;
* 35 % — башҡа керем.
 
2006 йылда партия тарафынан 116 823 489 һум аҡса тотонолған. Шул иҫәптән:
* 5 % — региональ бүлектәрҙе бағыу;
* 21 % — пропаганда эшмәкәрлегенә (мәғлүмәт, реклама, нәшриәт, полиграфия);
* 10 % — идара итеү органдарын бағыу;
* 7 % — һайлауҙар һәм референдумдар әҙерләү һәм үткәреү;
* 36 % — нәшриәт, киң мәғлүмәт сараларын, белем биреү учреждениеларын тәьмин итеү.
 
2008 йылда КПРФ эшмәкәрлегенең 70 проценты Рәсәй Федерацияһы дәүләт бюджетынан финансланған. Партияның XIII съезында КПРФ ЦКРК отчёт сығышы буйынса, 2008 йылдың 10 айында керемдең дөйөм суммаһы 148 миллион һум тәшкил иткән, шул иҫәптән 8 миллион һум ағзалар взносы, 36 миллион һум – ирекле иғәнә һәм 106 миллион һум – дәүләт думаһы һәм президент һайлауҙарында КПРФ алған һайлаусылар тауыштары өсөн бюджет финансы.
 
2008 йылда КПРФ сығымдары шулай уҡ 148 миллион һум тәшкил иткән, шул иҫәптән 81,5 миллион һайлауҙар кампанияһын үткәреү өсөн тотонолған, 31,5 млн – матбуғат продукцияһын һәм «Правда» гәзитен баҫтырыу өсөн, ә 23 млн һумға күсемһеҙ милек, ул хәҙер партияның 22 төбәгендә бар, алыуға киткән<ref>[http://www.comstol.ru/Tr/2008/179.html] {{deadlink|url=http://www.comstol.ru/Tr/2008/179.html}}</ref>. 2008 йылдың 19 октябрендә КПРФ лидеры Геннадий Зюганов, партияның программа маҡсаттарын ғәмәлгә ашырыу өсөн, Рәсәй граждандарына матди ярҙам һорап мөрәжәғәт итте<ref>{{cite web|date=19 октября 2008|url=http://www.rian.ru/politics/20081019/153484963.html|title=Коммунисты просят россиян материально поддержать партию|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2010-08-13|archiveurl=http://www.webcitation.org/654mQwd9b|archivedate=2012-01-30}}</ref><ref>[http://news.mail.ru/politics/2105744/ Новости@Mail.Ru: Коммунисты просят россиян материально поддержать партию<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>.
 
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр|2}}
== Әҙәбиәт ==