Арарат: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
87 юл:
Джеймс Брайс әйткәнсә, Арарат түбәһенә үрләү мөмкин түгеллек (тыйыу) әрмән сиркәүе «дин ҡағиҙәләренең бер өлөшө булған»<ref name="bryce206" />. Парротты оҙатып йөрөүсе ике әрмән, тауға күтәрелгәндән һуң (ҡара: Араратҡа күтәрелеү), ҙур ғына бейеклеккә күтәрелдек, әммә тау түбәһенә менмәнек, тип һөйләгәндәр. Араратты 1845 йылда үҙенә буйһондорған икенсе берәү - Абих - менән дә ошондай хәл ҡабатланған. 1856 йылда ла тауға үрләгән инглиздәр төркөмө ҡорттар һәм төрөктәрҙән түбәгә үрләү мөмкин түгел тигән раҫлауҙар ғына ишеткәндәр. Брайс фекеренсә, 1876 йылда Араратҡа күҙ күреме ерҙә йәшәгән һәр кеше (бәлки, Ереванда йәшәгән төплө белемле берәй рәсәй чиновнигын иҫәпләмәгәндә), Нухтан һуң бер кем дә тау түбәһенә күтәрелмәгән, тип, икеләнмәй, әйтә алған<ref name="bryce236-237">''Viscount James Bryce Bryce'', [http://books.google.de/books?id=8XQdAnBvpQMC&dq=it+has+received+among+geographers+the+name+of+ararat&hl=ru&source=gbs_navlinks_s Transcaucasia and Ararat: being notes of a vacation tour in the autumn of 1876], стр. 236—237</ref>. Арарат түбәһенә күтәрелгәндән һуң, Брайс Эчмиадзинға килгән, һәм уның идарасыһы архимандрит менән осрашҡан. Әңгәмә барышында Брайс тау үренә менеүен хәбәр иткән. Тәржемәсе архимандритҡа: «Ошо инглиз Масис түбәһенә күтәрелдем, тип әйтә»,- тигәс, тегенеһе, йылмайып, яуаплаған: «Юҡ, бының булыуы мөмкин түгел. Бер кем дә бер ваҡытта ла унда булмаған. Был мөмкин түгел».<ref>''Viscount James Bryce Bryce'', [http://books.google.de/books?id=8XQdAnBvpQMC&dq=it+has+received+among+geographers+the+name+of+ararat&hl=ru&source=gbs_navlinks_s Transcaucasia and Ararat: being notes of a vacation tour in the autumn of 1876], стр. 293</ref>
 
== Геосәйәсәттәге хәле ==
== Геополитическое положение ==
XVI һәм XVIII быуаттар арауығында Арарат тау буйҙары Ғосман һәм Фарсы империялары сигендә торған һәм ғосман-сефевид һуғыштарында оло әһәмиәткә эйә булған. Оло Арарат түбәһе һәм төньяҡ битләүе һәм Кесе Арараттың көнсығыш бите Фарсыстан күҙәтеүе аҫтында булған<ref name="iranica" />.
Между XVI и XVIII веками район Арарата находился на границе между Османской и Персидской империями и имел большое значение в османско-сефевидских войнах. Вершина и северные склоны Большого Арарата и восточные склоны Малого Арарата контролировались Персией<ref name="iranica" />.
 
По1828 условиямйылғы ТуркманчайскогоТуркманчай мирноготыныслыҡ договоракилешеүе 1828шарттары годабуйынса, вершинаОло Большого АраратаАрарат итүбәһе егоһәм северныеуның склонытөньяҡ перешлибите кРәсәй Российскойимперияһына империикүскән, аә МалыйКесе Арарат сталөс местом,империяның гдеда сходилисьсиктәре границыкиҫәшкән всехурын трёхбулып империйкиткән<ref name="iranica" />. ПоДжеймс словамБрайс Джеймса Брайсаәйткәненсә, этобыл неосраҡлылыҡ было случайностьютүгел, аә являлосьтау отражениематамаһының политическогосәйәси значениямәғәнәһенең названиякәүҙәләнеше горыһәм иТәүрат ассоциацийлегендаһына с библейской легендойоҡшатыла. Советники НиколаяНиколай I настоялибатшаның накәңәшселәре включенииОло БольшогоАраратты АраратаРәсәй втерриторияһына российскуюиндерергә территориюкәңәш иткәндәр, таксөнки кактау обладательтүбәһенең вершины пользовался глубоким уважением,хужаһы котороекүрше всехалыҡтарҙың окружающиетәрән народыихтирамы испытывали кменән нейфайҙаланған<ref name="bryce233">''Viscount James Bryce Bryce'', [http://books.google.de/books?id=8XQdAnBvpQMC&dq=it+has+received+among+geographers+the+name+of+ararat&hl=ru&source=gbs_navlinks_s Transcaucasia and Ararat: being notes of a vacation tour in the autumn of 1876], стр. 233</ref>.
 
1921 йылғы Мәскәү килешеүе буйынса, Оло Арарат Төркиәгә күскән. 1932 йыдла төрөк-фарсы килешеүе буйынса Кесе Арараттың көнсығыш битенең бер өлөшө (түбәнән 5 йәки 6 километрҙа) Төркиәгә бирелгән. Шулай итеп, Арараттың ике түбәһе лә төрөк территорияһына күскән<ref name="iranica" />.
По условиям [[Московский договор (1921)|Московского договора 1921 года]], Большой Арарат перешёл к Турции. В 1932 году было заключено турецко-персидское соглашение, по которому часть восточного склона Малого Арарата (5 или 6 километров от вершины) была передана Турции. Таким образом, обе вершины сейчас находятся на турецкой территории<ref name="iranica" />.
 
1927—1930 йылдарҙа ҡорт халҡының яңы тарихтағы дәүләт ойошмаһының береһе - Арарат Ҡорт Республикаһы ла булған.
В 1927—1930 гг. существовала [[Араратская Курдская Республика]], которая явилась одним из курдских государственных образований в новейшее время.
 
== Арарат как символ Армении ==
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Арарат» битенән алынған