|
== Атама этимологияһы ==
{{также|Арарат (значения)}}
Массивҡа һәм уны барлыҡҡа килтереүсе тауҙарға «Арарат» атамаһын европалылар биргән<ref name="biblenc">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_bible/277/Арарат Арарат] — Библейская энциклопедия Брокгауза на Академике</ref>, и в XIX веке это название было устоявшимся среди европейских географов<ref>''Friedrich Parrot'', [http://books.google.de/books?id=9pYLAAAAYAAJ&dq=ararat+name+origin&hl=ru&source=gbs_navlinks_s Journey to Ararat], 1846, стр. 143</ref><ref name="bryce198">[https://archive.org/details/transcaucasiaara00bryciala ''Viscount James Bryce Bryce'', Transcaucasia and Ararat: being notes of a vacation tour in the autumn of 1876 стр. 198]</ref>. Джеймс Брайс 1876 йылда үҙенең юл яҙмаларында «урындағы халыҡтарға (әрмәндәргә, төрөктәргә, татарҙарға (әзербайжандарҙы күҙ уңында тотҡан) һәм фарсыларға) Арарат ошо атамаһы менән билдәле түгел». Брайс буйынса, «Арарат» атамаһы, ул яҙмаларҙы теркәгән ваҡытта, урындағы халыҡ араһында был атама рус телен күберәк ҡулланыуҡуллана башлау арҡаһында тарала башлаған була<ref name="bryce198"/>.
СогласноИраникаға Ираникеярашлы, название «Арарат» былоатамаһы данотауға гореНух накәмәһе основетураһындағы библейскоготәүрат преданияриүәйәтенә отаянып Ноевом ковчегебирелгән: так как Арарат являетсярегиондың самойиң высокойбейек вершинойтүбәһе регионабулғанға, то, по мнениюевропалылар европейцевфекеренсә, НоевНух ковчегкәмәһе долженнәҡ былуға пристатькилеп именнотерәлергә ктейеш немубулған (см. раздел [[#Арарат в Библии|Арарат в Библии]])<ref name="iranica">{{Из|Ираника|http://www.iranicaonline.org/articles/ararat-mount-pers|заглавие=Ararat|автор=X. de Planhol}}</ref>. Роберт Томсон объясняеттауҙың происхождениеатамаһы названияАйрарат горыпровинцияһы смешениематамаһы сменән названиембутауҙан провинциикилеп [[Айрарат]]сыҡҡандыр тип аңлата<ref>''Moses of Khoren; Thomson, Robert W.'', [http://www.scribd.com/doc/25311427/Moses-Khorenatsi-History-of-the-Armenians-Transl-Thomson-1978 History of the Armenians]. — Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press (1978), примечание на стр. 91: <blockquote>Ararat (by confusion with Ayrarat, the name of the province)</blockquote></ref>. В целом [[Арарат (значения)|словоЫсынында, «Арарат» ]] происходитһүҙе отУрарту ассирийскогодәүләтенең названияһәм государствахалҡының иассирий народателендәге [[Урарту]]атамаһы ул<ref name="Pospelov">{{книга|автор=[[Поспелов, Евгений Михайлович|Поспелов Е. М.]]|заглавие=Географические названия мира: Топонимический словарь: Свыше 5 000 единиц|ответственный=Отв. ред. Р. А. Агеева|место=М.|издательство=«Русские словари»|год=1998|страницы=42|страниц=503|isbn=5-89216-029-7}}</ref><ref name="iranica" />.
Арараттың урындағы атамалары:
Местные названия Арарата:
* традиционноеАрараттың армянскоетрадицион названиеәрмәнсә Араратаатамаһы — Масис ({{lang-hy|Մասիս}}). По мнению [[Новосельцев, Анатолий Петрович| Новосельцева]] фекеренсә, «Масис» имеетиран иранскоесығышлы происхождениеһүҙ, и само по себе означаетһәм «великийбөйөк, большойҙур», виң смыслеҙур высочайшаятау (гора)тигән мәғәнәне аңлата, таксөнки какурта по-среднеперсидскифарсыса «масист» — «самыйиң большойҙур» тигән һүҙ<ref name="novosel">''[[Новосельцев, Анатолий Петрович|А. П. Новосельцев]]'', [http://annales.info/blacksea/ararat.rar.htm О местонахождении библейской «горы Арарат»] — «Восточная Европа в древности и средневековье», М., Наука, 1978, стр. 61-66</ref>. Армянская народная этимология, приводимая [[Мовсес Хоренаци|Мовсесом Хоренаци]] в «ИсторииӘрмәнстан Армениитарихы»нда, возводитәрмән халыҡ этимологияһына таянып, «Масис»ты клегендар имениәрмән легендарногобатшаһы армянскогоАмасий царяисеме [[Амасияменән (царь Армении)|Амасии]]бәйләй. ПоДжеймс мнениюРасселл Джеймса Расселлафекеренсә, егоуның имяатамаһы вхалыҡ народнойэтимологияһында этимологииАмасья происходитҡалаһы отисеменән названиякилеп города [[Амасья]]сыҡҡан<ref name="russell1985" />.
* турецкоеАрараттың названиетөрөк Араратаатамаһы — Агрыда́г илийәки Агры-Даг ({{lang-tr|Ağrı Dağı}}), «криваякәкре горатау»<ref name="Pospelov" /> илийәки «гораауыртыу болитауы» (от {{lang-tr|Ağrı}} — «больһыҙлау, скорбьҡайғы»<ref name="novosel" />). ПоДжеймс мнениюРасселл Джеймса Расселлафекеренсә, {{lang-tr|Ağrı}} родственнооҡшағандар {{lang-tr|ağir}} — «тяжёлыйауыр» иһәм являетсяурта переводом среднеиранскогоиран ''*masi-'' тәржемәһе була, восходящегоборонғо черезиран староиранскийтеленән кйәш [[Авестийскийавестий язык|младоавестийскому]]телендәге ''mas-'' — «длинныйоҙон, большойҙур» тигәнде аңлата<ref name="russell1985" />.
* персидскоеАрараттың названиефарсы Араратаатамаһы — Кухи-Нух ({{lang-fa|کوه نوح}}), «гораНух Ноятауы».
* арабскоеАрараттың названиеғәрәп Араратаатамаһы — Джабал-аль-Харет (''Jabal al-Ḥāreṯ''), «гораер пахаряһөрөүсе тауы»<ref name="iranica" />.
* курдскоеАрараттың названиеҡорт Араратаатамаһы — «Агри» ({{lang-ku|Çiyayê Agirî}} илийәки «Гридах» (сокращённоҡыҫҡартылған) переводитсяҡорт стеленән курдского«Яныусы языкатау» кактип «Огненнаятәржемә гора»ителә, свидетельствуетшуның менән уның вулкандан обарлыҡҡа вулканическомкилеүен происхождениииҫбатлай.
== Восхождения на Большой Арарат ==
|
