Довженко Александр Петрович: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
97 юл:
Александр Довженко тәүге тапҡыр үҙенсәлекле һәм ҡыҙыҡтырырлыҡ оҫта булараҡ үҙен “Звенигора” фильмынан һуң таныта, был фильмда ул ғәҙәти булмаған манерала революцион эпосты, сатира һәм шиғриәтте берләштерә ала.
1930 йылда Довженко “Ер” фильмын (1930) төшөрә. Новаторлыҡ кино теле менән режиссер коллективлаштырыу өсөн көрәш, крәҫтиән тормошо нигеҙен һындырған социаль процестар тураһында һөйләй. Фильм күпселек кимәлдә әшәке итеп төшөрөлгән, шуның өсөн ул прокаттан экранға сығыу менән алына. [[Файл: Могила режиссёра Александра Довженко.JPG|200px|thumb|left| Александр Довженко ҡәбере, Мәскәү.]]
“Иван” (1932)”Аэроград” (1935), “Щорс” ( 1939) фильмдары мөһим эштәре була.
 
“Иван” картинаһын төшөргән саҡта Довженко [[Сталин]] менән яҡынлашып китә. Улар хатлашалар, дәүләт башлығы йыш ҡына режиссерҙы үҙендә ҡабул итә. “Щорс” картинаһы Сталиндың тура күрһәтмәһе буйынса төшөрөлә, Стали фильм булдырыу барышына ҡыҫыла. Бындай тығыҙ бәйләнештең кире яҡтары ла бар. Яйлап ижадсының шәхси ҡараштары һәм рәсми рәүештәге идеология араһында ҡапма – ҡаршылыҡ тыуа. .<ref name="Doliv">[http://www.peoples.ru/art/cinema/producer/dovzhenko/history.html Сашко Доливец «История жизни»]</ref>.
 
1934 йылда Довженко репрессияларҙан ҡасып, Украинаны ҡалдыра һәм Мәскәүгә күсә.
 
1930 йылдар аҙағынан ул әҙәбиәткә һәм буласаҡ картиналарына сценарийҙар әҙерләүгә күберәк иғтибарын бүлә башлай.
Бөйөк ватан һуғышы йылдарында ул бер нисә документаль фильм төшөрә, публицистик мәҡәләләр һәм очерктар яҙа.
1943 йылда “Украина ут эсендә” фильмына яҙылған сценарийы ЦК ВКП (б) Политбюроһында тикшерелгәндән һуң Сталиндан һуңғы сиктә негатив баһаһын ала һәм производствоға алынмай.<ref>[http://www.pseudology.org/Documets/Dovjenko_KGB.htm Из докладной записки за июнь 1946 года]</ref>.
 
1944 йылда уҡ Довженко ҡуйырға ниәтләгән шиғри картина "Тормош сәскә ата" шиғри картинаһы идеологик принциптарғапринциптарына яраҡлаштырыу маҡсатында "Мичурин" фильмына әүерелдерелә. Фильм цензура талаптарына тура килтерелеү өсөн бик ныҡ үҙгәртелә һәм яңынан монтажлана. Ҡайһы бер тәнҡитселәр фекеренсә, һөҙөмтәлә бөтөнләй булдыҡһыҙ, пропагандистик пафостан башҡа үҙ эсенә бер нәмә лә алмаған фильм килеп сыҡҡан <ref>[http://www.krugosvet.ru/enc/kultura_i_obrazovanie/teatr_i_kino/DOVZHENKO_ALEKSANDR_PETROVICH.html Сергей Гавриленко. Статья о Довженко в энциклопедияи «Кругосвет»]</ref>. Башҡа тәнҡитселәр, киреһенсә, идеологик үҙгәрештәргә ҡарамаҫтан, фильм талантлы булып сыҡҡан һәм совет кинематографияһында оло ваҡиға булған тип фильмды хуплағандар.<ref>[http://www.krugosvet.ru/enc/kultura_i_obrazovanie/teatr_i_kino/DOVZHENKO_ALEKSANDR_PETROVICH.html Сергей Гавриленко. Статья о Довженко в энциклопедияи «Кругосвет»]</ref>. Кино төшөргән ваҡытта режиссер инфаркт кисерә.
Довженконың аҙаҡҡы эше "Һау бул, Америка!" фильмының яҙмышы ла аяныслы. Фильм дәүләт заказы, АҠШ-тан СССР-ға сәйәси ҡасыусы Аннабелль Бюкар китабы мотивтарына эшләнгән агитация памфлеты була. Довженко идеология яғынан ышаныслы булһын өсөн картинаны бер нисә тапҡыр яңынан төшөрә һәм монтажлай. әммә — уникальосраҡ! — фильм әҙер булды тигәндә, режиссер Мәскәүҙән эште туҡтатыу тураһында әмер ала. Шулай итеп, фильм тамамланмай ҡала. "Һау бул, Америка!" архивта 46 лет ята һәм тик 1995 йылда экрандарға сыға.<ref name=Ezersk1/>
 
Довженконың аҙаҡҡы эше "Һау бул, Америка!" фильмының яҙмышы ла аяныслы. Фильм дәүләт заказы, АҠШ-тан СССР-ға сәйәси ҡасыусы Аннабелль Бюкар китабы мотивтарына эшләнгән агитация памфлеты була. Довженко идеология яғынан ышаныслы булһын өсөн картинаны бер нисә тапҡыр яңынан төшөрә һәм монтажлай. әммә — уникальосраҡуникаль осраҡ! — фильм әҙер булды тигәндә, режиссер Мәскәүҙән эште туҡтатыу тураһында әмер ала. Шулай итеп, фильм тамамланмай ҡала. "Һау бул, Америка!" архивта 46 лет ята һәм тик 1995 йылда экрандарға сыға.<ref name="Ezersk1" />.
 
Ғүмеренең аҙаҡҡы йылдарында Довженко педагогик эш менән мәшғүл була — ВГИКта уҡыта. Буласаҡ картиналарына сценарийҙар яҙыуын дауам итә.
 
Довженко "Алтын ҡапҡа" роман - эпопеяһын яҙыуға тотона, был әҫәрҙә ул украин тарихының мөһим боролоштарына туҡталып, төшөнөргә теләй.
 
Александр Довженко 1956 йылдың 25 ноябрендә яңы "Дингеҙ тураһында поэма" картинаһының беренсе төшөрөү көнө алдынан инфаркттан Переделкинола үҙенең дачаһында вафат була. <br /> Фильмды уның вафатынан һуң режиссерҙың тол ҡатыны Юлия Солнцева төшөрә.
 
Мәскәүҙә Новодевичье зыяратында ерләнгән (3 һанлы участка).