Украина театры: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ә орфографик хата
YANBEK (фекер алышыу | өлөш)
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
1 юл:
{{Берләштерергә|Украин театры}}
'''Украина театры'''  ([[Украин теле|укр.]]<span contenteditable="false"> </span>український театры) —[[украина мәҙәниәте]]<nowiki/>нең бер тармағы, уның үҙенсәлеге —тормошто сәхнәлә актерҙар ярҙамында художестволы итеп күрһәтеү
 
== Барлыҡҡа килеүе  һәм формалашыуы ==
[[Файл:Skomorokhs.jpg|слева|мини|290x290пкс|Скоморохи ([[XIII быуат]])]]
Украина театр сәнғәтенең нигеҙендә  халыҡ уйындары, бейеүҙәр, йырҙар, халыҡ йолалары ята.  [[XI быуат|XI быуатт]]т<nowiki/>а кәмитселәр төрлө сығыштар яһағандар.  Киев  Русы осоронда сиркәүҙәге йолалар ҙа театр  элементтарын барлыҡҡа килтергән. Быны Киевтағы   София соборының фрескаларында күрергә мөмкин  ([[XI быуат]]).
 
 Киевтәге Братский һәм   Лаврский мәктәптәренең ([[XVI быуат|XVI]]-[[XVII быуат]]) уҡыусылары халыҡ алдында беренсе драма өлгөләрен һөйләгәндәр. Дини драмаларҙың төп үҫеш үҙәктәре булып шулай уҡ Львов братская мәктәбе һәм Острожская академияһы торған.
 
"[[XVII быуат|XVII]]-[[XVIII быуат|XVIII быуатта]] та боҙоҡлоҡ ояһы (вертептар) киң үҫеш алған — марионеткаларалған—марионеткалар театры ил буйлап сәйәхәт итеп төрлө раштыуа драмаларын һәм социаль -көнкүреш темаһына интермедиялар күрһәткән. 
[[Файл:Театр_оперы_и_балета._Зал.jpg|мини|Одесса милли академия опера һәм балет театры]]
 1795 йылда   [[Украина|Украинан]]н<nowiki/>ың   беренсе  стационар театры [[Львов]]<nowiki/>та, элекке иезуиттарҙың костелында, асылған. Приднестровьела шулай уҡ [[XVIII быуат|XVIII быуатта]] та, яйыраҡ темптар менән булһа ла, стационар  театрҙар барлыҡҡа килгән.  [[Киев|Киевтә]] беренсе стационар театр  1806 йылда, [[Одесса]]<nowiki/>ла  — 1809, [[Полтава]]<nowiki/>ла  — 1810  йылда барлыҡҡа килгән.
 
Классик украин драматургияһының барлыҡҡа килеүе   Полтавалағы театрҙың башында торған  Иван Котляревский һәм украин нәфис прозаһына нигеҙ һалыусы Григорий Квитка-Основьяненко исемдәре менән бәйле. Уларҙың юмор, бурлеск һәм экспрессивлыҡ, гүзәллек  менән һуғарылған әҫәрҙәре Украина академия театрының йөҙөн бик күп ваҡыттар биҙәп торған.
 
 [[XIX быуат]]<nowiki/>тың икенсе яртыһында  Украинала һөйәрмәндәрҙең театр хәрәкәте бик ныҡ көсәйеп киткән. Үҙешмәкәр түңәрәктәрҙә   украин театр драматургтары һәм режиссерҙары  Михаил Старицкий, Марк Кропивницкий һәм Иван Карпенко-Карый үҙҙәренең эшмәкәрлеген башлаған. Театрҙарҙың ҙур үҫешенә шулай уҡ Тоболичевтарҙың ғаиләһе ныҡ йоғонто яһаған. Уның ағзалары  Иван Карпенко-Карый, Николай Садовый һәм Панас  Саксаганский тигән сәхнә ҡушаматтары аҫтында сығыш яһаған.  Уларҙың һәр береһе   айырым труппа ойоштороп ҡына ҡалмаған, ә  атаҡлы актер һәм режиссер ҙа булған.  Ул замандың украин театры сәхнә йондоҙо Мария Заньковецкая булған.
 
== XX быуат ==
Милли театр тарихында яңы осор  1918 йылда, Киевтә Дәүләт драма театры  ([[Украин теле|укр.]]<span contenteditable="false"> </span>Державний драматический театры) һәм Лесь Курбастың һәм Гнат Юраның "«Молодой театры"» ([[Украин теле|укр.]]<span contenteditable="false"> </span>"Молодой театры") ( 1922 йылдан алып - — хәҙерге украин  театры "«Березиль"» ([[Украин теле|укр.]]<span contenteditable="false"> </span>"Берет") ойошторолғас, башланып китә. Был театр сәхнәһендә  Амвросий Бучма, Марьян Крушельницкий,  Олимпия Добровольская, Александр Сердюк, Наталия Ужвий, Юрий Шумский һәм башҡа талантлы актерҙар уйнаған.
 
Дәүләт драма театры  реалитик-психологик мәктәптең традицияларын дауам итә. Уның ҡарауы, "«Йәш театр"» авангардизм  позицияларын яҡлай.  "«Березиль"» театры барлыҡҡа килеү менән үк уның сәхнәһе үҙенсәлекле эксперименталь майҙанға әйләнә.1925 йылда Парижда үткән Бөтә донъя театр күргәҙмәһендә "«Березиль"» театры ойошмаһы макеттарына алтын миҙалдың бирелеүе юҡҡа ғына булмаған.  Бында атаҡлы  украин яҙыусылары һәм драматургтары Николай Кулиштың ("«Народный Малахий"», "«Мина Мазайло"») һәм Владимир Винниченконың ("«Базар"», "«Черная Пантера и Белый Медведь"») пьесалары ҡуйылған. Бер үк ваҡытта талантлы режиссер, актер, драматург һәм донъя әҙәбиәтен тәржемә итеүсе  Лесь Курбас  арҡаһында украин сәхнәһендә  [[Уильям Шекспир]], [[Һенрик Йоһан Ибсен|Генрих Ибсен]], Гергарт Гауптман, Фридрих Шиллер  һәм [[Мольер]]<nowiki/>ҙың әҫәрҙәре буйынса спектаклдәр ҡуйылған.
 
 " «Березиль"»  ижад берләшмәһе театр китапханаһына, театр музейына  һәм беренсе театр журналына нигеҙ һалған. Лесь Курбас эксперименталь эҙләнеүҙәренә хатта хәҙерге заман рәссамдары әлегә тиклем мөрәжәғәт итә. Беҙҙең заманда  (1933 йылдың 25 декабрендә ҡулға алынған һәм 1937 йылдың ноябрендә Сандормох сигендә атып үлтерелгән) Лесь Курбас хөрмәтенә Киевтә "«Художественное Березилля"» халыҡ-ара театр фестивале үткәрелә.
 
[[Карпат аръяғы өлкәһе|Закарпатье]]<nowiki/>ла  ЗУНР һәм УНР-ҙың дәүләтселеге юғалтылыу арҡаһында күп һанлы интеллигенцияһы күсеп килгәнлектән Николай Садовский етәкселегендә Рус театры асылған. 
 
== Бойондороҡһоҙ Украина театры ==
Һуңғы йылдарҙа бойондороҡһоҙ Украинала  бик күп яңы театрҙар барлыҡҡа килде, унда халыҡ театрына һәм урам театрына иғтибар үҫә.Украин драма сәнғәте  Европа мәҙәни киңлегенә ҡушыла башланы. Театр режиссеры [[Виктюк Роман Григорьевич|Роман Виктюк]]  бөтә донъяға билдәле булды. Уның ижады XX быуат аҙағының донъя театр эстетикаһына ҙур өлөш индерҙе.  Украинанан ситтә йәшәгән режиссер режиссер — Андрей  Жолдак та бөтә донъя күләмендә билдәле театр эшмәкәре.  Актерҙар  Богдан Ступка , Наталья Сумская, Ада Роговцева, Анатолий Хостикоев  һәм башҡалар ҙур уңыш менән  үҙ Ватанында һәм сит илдәрҙә бик күп фильмдарҙа уйнанылар.
 
Хәҙер Украинала йыл һайын бик күп халыҡ-ара театр фестивалдәре үткәрелә, улар Европала ҙур абруй ҡаҙандылар, шул иҫәптән: «Киев майский» ({{Ҡалып:Lang-uk|«Київ травневий»}}«Київ травневий») Киевтә, «Золотой Лев» ({{Ҡалып:Lang-uk|«Золотий Лев»}}«Золотий Лев»), «Лестница» ({{Ҡалып:Lang-uk|«Драбина»}}«Драбина») и «Драма. UA» ({{Ҡалып:Lang-uk|«Драма.UA»}}«Драма. UA»)  [[Львов|Львовт]]т<nowiki/>а, «Тернопольские театральные вечера. Дебют» ({{Ҡалып:Lang-uk|«Тернопільські театральні вечори. Дебют»}}«Тернопільські театральні вечори. Дебют») [[Тернополь|Тернополд]]<nowiki/>ә, «Херсонесские игры» ({{Ҡалып:Lang-uk|«Херсонеські ігри»}}«Херсонеські ігри») [[Севастополь|Севастополд]]<nowiki/>ә ([[2014 йыл|2014]]  йылға тиклем   [[Украина]]<nowiki/>ла, Ҡырым статусы тураһындағы референдумдан һуң (2014)  — Россияла), «Мельпомена Таврии» ({{Ҡалып:Lang-uk|«Мельпомена Таврії»}}«Мельпомена Таврії»)  [[Херсон]]<nowiki/>да,  «Рождественская мистерия» ({{Ҡалып:Lang-uk|«Різдвяна містерія»}}«Різдвяна містерія»)  [[Луцк|Луцки]]и<nowiki/>ҙә, «Интерлялька» ({{Ҡалып:Lang-uk|«Інтерлялька»}}«Інтерлялька») [[Ужгород]]<nowiki/>та.
 
2010 йылда  Бөтә украин театр портал-селтәре "«atheatre.com.ua  — украин театр киңлеге"» ойошторолдо, ул 2012 йылдың февраль мәғлүмәттәре буйынса үҙ эсенә  112 театрҙы һәм 81 драматургты берләштергән.  Порталда театр фестивалдәре, театрҙарҙың репертуары, спектаклдәр тураһында тарихи белешмәләр  тупланған . Бөтә мәғлүмәтте театрҙар  үҙаллы ҡуялар.
 
== См. шулай уҡ ==
* Березиль
*  Украина  театрҙары
[[Категория:Украина мәҙәниәте]]
[[Категория:Театр]]