Австро-Венгрия: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
112 юл:
1848 йылға тиклем Австрия империяһы федератив характерын һаҡлай, әммә 1848—1849 йылдарҙағы революцияны баҫтырғандан һуң абсолют һәм бер нимә менән дә сикләнмәгән үҙәк хакимиәтле унитар дәүләткә әүерелә (1849 йылдың конституцияһы 1851 йылда юҡҡа сығарыла).
 
Империяла урынлаштырылған режим юғары кимәлдә бюрократлаштырыу һәм ысын мәғәнәһендә Венанан администраторлык итеүе менән айырылып тора. Региональ үҙенсәлеген һәм өлкөлөрҙеңөлкәләрҙең эске автономияһын юҡҡа сығарған «Бах системаһы» (эске эштәр министры Александр Бах исеменән алынған) формалаша.
 
Венгрияла хәрбиләр, полиция формированиелары һәм цензура көсәйтелә. Шулай булыуға ҡарамаҫтан, хатта неоабсолютизм шарттарында шәхси милек менән ирекле файҙаланыу, закон алдында бөтәһенең дә тигеҙлеге һаҡланып ҡала, ә 1853 йылда крәҫтиәнлектең крепостной торошон юҡҡа сығарған Аграр реформа үткәрелә.
120 юл:
[[Пруссия]] менән мөнәсәбәттәр шулай уҡ ''Германия конфедерацияһы''нда Австрия һәм Пруссияның үҙ-ара ярышы һәм Невшателдең вариҫлығы буйынса конфликт өсөн көйһөҙләнә.
 
1859 йылда Сольферино янындағы алышта Австрия ҡораллы көстәренең ҡыйралыуына, ''Ломбардия''ны юғалтыуға һәм көслө ''Италия короллеге'' булдырыуғабулдырыуына килтергән Австрия-Италия-Франция һуғышы ҡуба. Һуғышта ҡыйралыуы империяла бик көслө эске кризис тыуҙыра. Хакимиәттең тулыһынса һәләтһеҙлеге активәүҙем ғәмәлдәргә һәм империя сәйәсәте ярҙамынан милләттең баш тартыуы асыҡтан-асыҡ билдәләнә. Хөкүмәткә ҡаршы күмәк кеше ҡатнашлығындағы сығыштар башлана, айырыуса көслөләре Венгрияла (була. 1860 йылдың 15 мартында Пештта 1848—1849 йылдарҙағы революция иҫтәлегенә, Иштван Сеченьи вафатынан һуң ил буйынса митингтар) булаүтә.
 
Быларҙың барыһы ла императорҙыимператорға илдең милли хәрәкәттәренә ҡайһы бер ташламалар бирергә мәжбүр итә. 1860 йылдайылдың 20 октябрҙәоктябрендә «Октябрь дипломы» — региондарҙың автономияһын тергеҙгән һәм региональ ландтагтарҙың, тәү нәүбәттә, закон сығарыу инициативаһы алған Венгрия дәүләт йыйылышының хоҡуҡтарын киңәйткән империяның яңы конституцияһы баҫыла.
 
Шуға ҡарамаҫтан, Венгрияның йәмғиәтен «Октябрь дипломы» тынысландырмай: 1849 йылдың конституцияһын тулы рәүештә тергеҙелеүен талап иткән тулҡынланыуҙар дауам итә. Шул уҡ ваҡытта диплом империяның венгрҙарға айырмалы рәүештә хоҡуҡтар бирелеүгә ҡаршы булған славян өлөштәрендә,халыҡтары шулаййәшәгән уҡ өлөштәрҙә лә, яңы импер рейхсраттарейхсратында немецтар әҙселектә ҡалыуынан ҡурҡҡан Австрия либералдарында ла, ҡәнәғәтһеҙлелек уята.
 
Һөҙөмтәлә, 26 февраль 1861 йылдың 26 февралендә октябрь конституцияһын үҙәкләштереү шарттарында үҙгәртелгән «Февраль патенты» баҫыла: региональ ландтагтарҙыңландтагтарының хоҡуҡтары бик ныҡ ҡына ҡыҫҡартыла. Киреһенсә, импер рейхсрат вәкәләттәре байтаҡ киңәйтелә, рейхсрат элекке кеүек милли-территориаль принциптарына таянмай,ә ҡатлам принципы буйынса формалаша башлай.
 
Венгрияның Дәүләт йыйылышы «Февраль патент»ын раҫлауҙан баш тартырғатарта һәм үҙенең вәкилдәрен импер парламентына ебәреүен кисектереп торҙотора. Шулай уҡ 1849 йылдыңйылдағы конституцияһыконституцияны тергеҙелеүетергеҙеү тураһында императорға үтенес менән «Деак петицияһы» ҡабул итәителә. Әммә император петицияны кире ҡаға һәм 1861 йылдың 22 авғусындаавгусында дәүләт йыйылышын һәм урындағы комитат йыйылыштарын таратып ебәрә.
 
Венгрияла тиҙ арала империяның башҡа региондарына ла таралған ғәҙәттән тыш хәл режимы («Шмерлинг провизориумы») индерелә. 1863 йылда Чехия һәм Польша депутаттары парламенттың эшен тулыһынса юҡҡа сығарып, император парламентын ташлап сығып китәләр. Шулай итеп, реформалар үткәрергә тырышыуҙар уңышһыҙлыҡҡа осрай, быны 1865 йылда император үҙе, 1860 йылдағы конституцияны ғәмәлдән туҡтатып, император үҙе лә таный.
 
=== Венгрия милли хәрәкәте 1849—1863 йылдарҙа ===