Мостафа Кәмал Ататөрк: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ә clean up using AWB
45 юл:
|автограф = Signature of Mustafa Kemal Atatürk.svg
}}
 
 
'''Мостафа Кәмал Ататөрк''' (''Ғәзи Мостафа Кәмал-паша''<ref>«Кемаль Ататюрк» — новое имя и фамилия Мустафы Кемаля c 1934 года, принятое в связи с упразднением в Турции титулов и введением фамилий. (см. БСЭ, М., 1936, стб. 163.</ref>, {{lang-tr|Mustafa Kemal Ататөрк}}; [[1881 йыл|1881]]<ref>Точная фактическая дата неизвестна. Официально принятая в Турции дата его дня рождения 19 мая: день известен в Турции как ''19 Mayıs Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı''.</ref> — [[10 ноябрь]] [[1938 йыл|1938]]) — [[Ғосман империяһы|ғосман]] һәм төрөк реформаторы, [[сәйәсмән]], дәүләт эшмәкәре һәм хәрби етәксе; Төркиәнең Республика халыҡ партияһынына нигеҙ һалыусы һәм уның беренсе лидеры; [[Төркиә|Төркиә Республикаһының беренсе президенты]], хәҙерге төркиә дәүләтенә нигеҙ һалыусы.
Юл 54 ⟶ 53:
Зөбәйҙә ханым диндә була, шуға ла йәше еткәс, Мостафаны үҙҙәренең кварталындағы Хафиз Мәхмәт Әфәнденең мәктәбенә бирергә теләй, атаһы иһә улының яңы ғилемдәрҙе өйрәнеүен теләй. Мостафа уҡыуҙы әсәһе теләгән мәктәптә дин өйрәнеүҙән башлай, ләкин бер нисә көндән һуң яңыса тәрбиәләгән Шәмси Әфәнде Мәктәбенә күсә. Был мәктәпкә уҡырға биргәне өсөн Мостафа атаһына ғүмер буйына рәхмәтле булып ҡала.
 
1888 йылда атаһы үлеп ҡала. 1893 йылдың 13 мартында 12 йәштә Мостафа Сәләник ҡалаһындағы хәрби мәктәпкә уҡырға әҙерләүсе мәктәпкә бара. Математика уҡытыусыһы уға Кәмал (Камил, тимәк «камил») тигән икенсе исем бирә.
 
1896 йылда Македонияның Битола ҡалаһындағы хәрби мәктәпкә алына.
Юл 64 ⟶ 63:
== Хеҙмәтенең башы. Йәштәр хәрәкәте ==
[[Файл:Les_Manoeuvres_de_Picardie.jpg|thumb|300x300px|<center>Пикардтағы хәрби уйындар. 1910 йыл</center>]]
1905 йылда Дамаскка ебәрелә, шунда Ватан исемле революцион ойошмаға нигеҙ һала.
 
== Кемаль тамыр Беренсе бөтә донъя һуғышында ==
Юл 72 ⟶ 71:
1920 йылда ҡайһы бер Европа илдәре Төркиәгә ҡаршы һуғыш башлаған. Греция Төркиәне, Англия Стамбул ҡалаһын, Франция Мараш, Ғазиантеп, Урфа ҡалаларын баҫып алған. Мостафа Кәмал Паша 1920 йылда Хөкүмәте менән Төркиәне баҫып алған илдәргә һуғыш иғлан иткән. Һөҙөмтәлә баҫып алыусылар Төркиәнән ҡыуылған.
 
1923 йылдың 29 октябрендә Төркиә республика булып иғлан ителә, Кәмал — уның президенты. 1924 йылдың 20 апрелендә Төрөк республикаһының 2-се конституцияһы ҡабул ителә, ул [[1961 йыл]]<nowiki/>ға тиклем ғәмәлдә була.
 
== Реформалар ==
Юл 82 ⟶ 81:
2. Ижтимағи тормошта үҙгәрештәр:
* Ҡатын-ҡыҙҙарға ирҙәр менән бер төрлө хоҡуҡтар бирелә (1926-34 йылдар).
* Баш һәм өҫ кейемдәр реформаһы (25 ноябрь [[1925 йыл|1925 йылғы]]ғы).
* Дини ордендар эшмәкәрлеге тыйыла (30 ноябрь 1925 йыл).
* Фамилиялар тураһында закон (21 июнь 1934 йыл).
Юл 88 ⟶ 87:
* Халыҡ-ара ваҡыт системаһы, календарь һәм үлсәү саралары индерелә (1925-31 йылдар).
3. Хоҡуҡ өлкәһендә үҙгәртеүҙәр:
* Шәриғәт нигеҙендә яҙылған закондар тыйыла (1924—[[1937 йыл|1937 йылдарҙа]]дарҙа).
* Яңы Граждандар кодексы һәм башҡа закондар ҡабул ителә, был донъяуи хөкүмәт төҙөргә мөмкинлек бирә.
4. Мәғәриф өлкәһендә үҙгәрештәр:
Юл 96 ⟶ 95:
* Университетта белем биреү тәртипкә килтерелә (31 май [[1933 йыл|булыуы 1933 йыл]]).
* Сәнғәт өлкәһендә яңылыҡтар индерелә.
*
 
* <br /><br /><br /><br /><br />
Фамилия тураһындағы закон нигеҙендә 1934 йылдың 24 ноябрендә Төркиәнең Бөйөк Милли Йыйылышы Мостафа Кәмалға Ататөрк фамилияһын бирә.
 
Юл 110 ⟶ 109:
== Галереяһы ==
<center class="">
<gallery /gallery>
</center>