Географик координаталар: өлгөләр араһындағы айырма

'''Географик координаталар''' нөктәнең ер өҫтөндәге (киңерәк әйткәндә — географик ҡатламдағы) урынын билдәләй. Географик координаталар сферик принцип буйынса төҙөлә. Шундай уҡ координаталар башҡа планеталарҙа, күк сфераһында ла ҡулланыла<ref>{{Ҡалып:ВТ-ЭСБЕ|Геоцентрические координаты}}</ref>.

'''Киңлек''' — урындағы төшлөк йүнәлеше менән экватор яҫылығы араһындағы φ мөйөшө, экваторҙан ике яҡҡа 0° — тан 90° тиклем һанала. Төньяҡ ярымшарҙа ятҡан нөктәләрҙең географик киңлеген (төньяҡ киңлек) ыңғай, көньяҡ ярымшарҙағы нөктәләр киңлеген кире тип һанайҙар. Полюстарға яҡын киңлекте ''юғары'', ә экваторға[[экватор]]ға яҡындарын ''түбән'' тип йөрөтәләр.

Ерҙең[[Ер]]ҙең формаһы шарҙан айырылғас, нөктәнең географик киңлеге һәм геоцентрик киңлеге (йәғни Ер үҙәгенән был нөктәгә йүнәлеше һәм экватор яҫылығы араһындағы мөйөштән) бер ни тиклем айырыла.

'''Оҙонлоҡ''' — нөктә аша үткән [[меридиан]] яҫылығы һәм оҙонлоҡто һанаған нуль меридиан яҫылығы араһындағы ике ҡырлы λ мөйөшө. Нуль меридианынан 0°–тан-тан 180°–ҡа-ҡа көнсығышҡа табан оҙонлоҡто көнсығыш, көнбайышҡа — көнбайыш оҙонлоҡ тип атайҙар. Көнсығыш оҙонлоҡ  — ыңғай, көнбайыш  оҙонлоҡ кире тип ҡабул ителә.

Нуль меридианын һайлау килешеүҙән генә тора. Хәҙер нуль меридианы — Лондондағы Гринвич обсерваторияһы аша үткән [[Гринвич меридианынамеридианы]]на тиң. Быға тиклем нуль меридианы итеп [[Париж]], Кадис, Пулково һ. б. обсерватория меридиандары һаналған.

Нөктә урынын дөрөҫ күрһәтер өсөн, шулай уҡ өсөнсө координата — ''бейеклек'' кәрәк. Планетаның[[Планета]]ның үҙәгенә тиклемге ара географияла ҡулланылмай: ул бик тәрән өлкәләр, йәки, киреһенсә, йыһандағы орбиталарҙы иҫәпләгәндә кәрәк.

Географик ҡатлам сиктәрендә ''диңгеҙ кимәле өҫтөндәге бейеклек '' ҡулланыла, ул тигеҙләнгән йөҙ  — геоид кимәленән һанала. [[Диңгеҙ кимәленән бейеклеге|Диңгеҙ кимәле өҫтөндәге бейеклек]] [[атмосфера баҫымынабаҫымы]]на бәйле булыуы менән уңайлы.

{{Ҡалып:Иҫкәрмәләр}}

* [http://www.fallingrain.com/world/ Географические координаты всех городов на Земле]{{Ҡалып:Ref-en}}(англ.)

* [http://gnswww.nga.mil/geonames/GNS/index.jsp Географические координаты населённых пунктов Земли (1)] {{Ҡалып:Ref-en}}(англ.)

* [http://www.geonames.org/ Географические координаты населённых пунктов Земли (2)] {{Ҡалып:Ref-en}}(англ.)