Монархия: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ә r2.7.1) (робот өҫтәне: ml:രാജവാഴ്ച |
Xqbot (фекер алышыу | өлөш) ә робот өҫтәне: tt:Монархия; косметические изменения |
||
17 юл:
'''Мона́рхия''' ({{lang-la|monarcha}} < {{lang-el|μοναρχία}} — «бер власлылыҡ»: {{lang-el|μόνος}} — «яңғыҙ» һәм {{lang-el|ἀρχων}} — «әмир, бойороусы») — юғары [[дәүләт]] власы бер кеше — [[монах]] (король, батша, император, герцог, эрцгерцог, солтан, әмир, хан һ.б.) ҡулында булған идара итеү формаһы. Ҡағиҙә булараҡ власть мираҫ буйынса бирелә. Шулай уҡ власть үҙәктә, йәғни башҡалала тупланған булыуы мөмкин. Ошоға оҡшаш сәйәси ҡоролош [[Киев Русе]]ндә булған.
== Монархия билдәләре ==
* властә ғүмере буйына берҙән-бер дәүләт башлығы (батша, король, император, шаһ) булыуы;
* юғары властың мираҫ буйынса (тәхет вариҫы булыу законы буйынса) күсеүе;
* монарх милләттең берҙәмлеген, ғөрөф-ғәҙәттең күсәгилешлеген, дәүләтте халыҡ-ара аренала күрһәтә;
* [[Контрасигнатура]] институты билдәләгән монархтың юридик иммунитеты һәм иреклелеге.
== Монархия төрҙәре ==
* [[Абсолют монархия]]
* [[Конституцион монархия]]
** [[Парламентар монархия]]
** [[Парламентар монархия|Дуалистик монархия]]
=== Өҫтөнлөктәре ===
* Монарх бала саҡтан уҡ, буласаҡ юғары хаким итеүсе итеп тәрбиәләнә. Был уға зарур сифаттырын үҫтерергә, власть осраҡлы кеше ҡулына эләкмәүен гарантиялай;
* Монарх властең берҙәмлеген һәм ҡаҡшамаҫлығын тәьмин итә;
* Монарх теләһә ниндәй [[сәйәси партия]]нан юғары фигура булып тора;
* Монархтың дәүләт тормошонда оҙайлы үҙгәртеп ҡороуҙар үткәрергә мөмкинлектәре ҙур;
* Монарх, ваҡытлыса һайлап ҡуйылған етәксегә ҡарағанда, үҙенең яуаплылығын тоя.
=== Етешһеҙлектәре ===
* Монарх бала саҡтан уҡ дәүләт менән идара итеүсе булараҡ тәрбиәләнә. Был башҡа кешеләргә ҡарата эгоизм, меҫкенле ҡараш тыуҙыра;
* Демократик республикала власть һайлау юлы аша алышынһа, монархияла — монарх үлгәндән һуң ғына. Шуға күрә, вариҫтар йыш ҡына монархты йәки власҡа башҡа дәғүә итеүсене үлтергән осраҡтар бар.
* Власть кандидаттың һәләтенә ҡарап алышынмай, ә кем тыуғанлығына ҡарап. Бының һөҙөмтәһендә, власҡа бөтөнләй идара итә белмәгән кеше килеүе мөмкин;
* Монархтың юридик яуаплылығы юҡ, шуға күрә бөтөнләй дәүләт мәнфәғәтендә булмаған ҡарарҙар сығарыуы мөмкин;
* Монархияла [[диктатура]] барлыҡҡа килеүгә мөмкинлектәр күберәк;
* Монархияла фекерҙәр төрлөлөгөнә юл ҡуйылмай;
* Монархтың туған-тыумасаһының хоҡуҡтары күберәк, был «бөтә кешелә ирекле һәм бер тигеҙ хоҡуҡлы» тигән принципҡа тап килмәй.
== Хәҙерге осорҙа монархия илдәре ==
49 юл:
-->{{legend|#ff00ff|Монархиялы төбәктәр (монархия идаралығы аҫтында торған төбәктәр — бойондороҡһоҙ дәүләт статусына эйә түгелдәр, монархия булмаған илдәрҙең составына инә)}}]]
[[Категория:Йәмғиәт]]
[[Категория:Сәйәсәт]] [[af:Monargie]]
Юл 139 ⟶ 140:
[[tl:Monarkiya]]
[[tr:Monarşi]]
[[tt:Монархия]]
[[uk:Монархія]]
[[uz:Monarxiya]]
| |||