Воеводина: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
"{{Другие значения}} {{Административная единица |Цвет1 = {{Цвет|Сер…" исемле яңы бит булдырылған
 
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
65 юл:
 
'''Воево́дина''' ({{lang-sr|Војводина / Vojvodina}}, {{lang-hu|Vajdaság}}, {{lang-sk|Vojvodina}}, {{lang-ro|Voivodina}}, {{lang-rue|Войводина}}, {{lang-hr|Vojvodina}}) – [[Сербия]]ның автономиялы крайы. [[Дунай]] йылғаһы буйында урынлашҡан. Крайҙың майҙаны – 21 532 км². [[2011 йыл]]дағы иҫәп алыу буйынса халҡы – 1 931 809 кеше йәки Сербияның дөйөм халҡының 26,9%-ы. Воеводинола 26 этнос вәкиле йәшәй, крайҙа рәсми кимәлдә 6 тел файҙаланыла.
Вовдино төнъяҡта [[Венгрия]], көнсығышта [[Хорватия]], көньяҡ-көнбайышта [[Серб Республикаһы]], көнсығышта [[Румыния]] менән сиктәш. Крайҙың административ үҙәге һәм иң эре ҡалаһы булып [[Нови-Сад]] һанала. Башҡа эре ҡалалар - [[Суботица]], [[Зренянин]] һәм [[Панчево]].
 
== География һы==
{{main|География Воеводины}}
[[Файл:Воеводина.png|thumb|left|Физическая карта Воеводины]]
Урта Дунай уйһыулығы бында бүлгеләнгән рельефҡа эйә (бейеклеге 70-250 м). Көньяҡ-көнсығышта - Көньяҡ Карпат армыты (бейеклеге 641 метрға тиклем), көньяҡ-көнбайышта – айырылған [[Фрушка-Тау]] теҙмәһе (бейеклеге 539 м). Климаты талғын, континенталь. Июлдең уртаса температураһы 22-24°C, ғинуарҙыҡы 1,2-нән 2,6°C-ҡа тиклем. Яуым-төшөм йылына 550-750мм. Эре йылғалар – Дунай, [[Тиса]], Тамиш. Ҡара ерле дала ландшафты өҫтөнлөк ала. Шул арҡала Воеводино бөтә [[Сербия]]ның игенгә иң бай ере булып һанала. Бөртөклө һәм техник культураларҙан тыш крайҙа баҡсасылыҡ, виноградсылыҡ, ит-һөт буйынса малсылыҡ үҫешкән.
 
== Тарихы ==
{{main|История Воеводины}}
VI быуатта хәҙерге Воеводина территорияһына боронғо славяндар күсереп ултыртыла. IX быуат аҙағына бында [[венгр]]ҙар килә һәм һуңғараҡ ерҙәр [[Венгрия короллеге]] составына инә. Венгр дәүләтенең көсһөҙләнеүенән территория 1521—1718 йылдарҙа [[Ғосман империя]]һыимперияһы һәм 1699—1918 йылдарҙа [[Габсбург монархияһы]] власы аҫтында була.
[[Файл:Vojvodina03-sr.png|thumb|left]]
Венгриялағы 1848-1849 йылдарҙағы революция ваҡытында Воеводино территорияһында серб крәҫтиәндәренең антифеодаль сығыштары килеп сыға. XIX быуат уртаһында [[Срем]], [[Банат]] һәм [[Бачка]]ныңБачканың берләшеүе һөҙөмтәһе арҡаһында махсус [[герцог]]лыҡгерцоглыҡ булдырыла, ошонан Воеводиноның исеме килеп сыға ла инде: {{lang-sr|Војводина}}, {{lang-de|Herzogtum}}. “Герцоглыҡ” 1860 йылға тиклем була
1918 йылда [[Банат, Бачка һәм Баранья]] территориялары [[Сербтар, хорваттар һәм словенецтар короллеге]] составына инә. Һуңынан уны [[Югославия короллеге]] итеп үҙгәрткәс, яңы административ-территориаль бүленеш буйынса [Нови-Сад]] ҡалаһында үҙәге булған [[Дунай бановина]]һыбановинаһы булдырыла.
Икенсе Бөтә Донъя һуғышы ваҡытнда 1941 йылда Югославияның капитуляцияһынан һуң, Воеводинаның ҙур өлөшө 1920-1944 йылдарҙа [[ Венгрия короллеге]] (хортитст Венгрия) һәм [[Хорватия бойондороҡһоҙ дәүләте]] (усташ Хорватияһы) тарафынан бүленеп алына. Тарихи өлкәлә [[Банат]] 1941-1944 йылдарҙа [[Банат автономиялы немец колонияһы]] итеп ойошторола. 1944 йылдың октябрендә совет ғәскәрҙәре Воеводина территорияһын азат итә һәм 31 июлдә Нови-Садта Воеводина Скупщинаһы [[Сербия Социалистик Республикаһы|Сербия Халыҡ Республикаһы]] составында ''Воеводина автономиялы крайын'' булдырыу тураһында иғлан итә.
1963 йылда Югославия Федератив Халыҡ Республикаһы [[ Югославия Социалистик Федератив Республикаһы]] итеп үҙгәртелә. 1988 йылдың 4 октябрендә [[Бачка-Паланка]] лаПаланкала халыҡ Воеводина хөкүмәтенең отставкаға китеүен талап итә <ref name=autogenerated1>Митревска Я., Сельцер Д.Г. Дезинтеграционные процессы в СФРЮ и Социалистическая Республика Македония (1985 - 1991 гг.) // Вестник Тамбовского университета. Серия: Гуманитарные науки. - 2012. - № 2 (106). - С. 326</ref>. Икенсе көнөнә [[Слободан Милошевич]] Нови-садҡа походты етәкләй <ref name=autogenerated1 />. [[Югославия Халыҡ армияһы]] Воеводина халыҡ төркөмөн ҡыуыуҙан баш тарта һәм Воеводина власы отставкаға китә. [[ Косово Республикаһын]]ыңРеспубликаһының бойондороҡһоҙлоғон бер яҡлы иғлан иткәндән һуң, Воеводина тулыһынса Сербия тарафынан котролгә алынған берҙән-бер автономия була.
2001 йылда Сербияла Воеводина статусы тураһында закон ҡабул ителә. Уға ярашлы, край байтаҡ ҡына автономия ала: үҙаллы бюджет-сәйәсәтенә, үҙ хөкүмәтен һәм банкын булдырырға <ref>Кудряшова Е.С. Интегрирование Сербии в Евросоюз и российско-сербские отношения // Ежегодник Института международных исследований Московского государственного института международных отношений (Университета) Министерства иностранных дел Российской Федерации. - 2014. - № 3-4 (9). - С. 68</ref>.
 
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Воеводина» битенән алынған