Сербия: өлгөләр араһындағы айырма

''' [[Сербия|Сербия]] тарихы''' VI быуатта, Балкан ярымутрауы ның көнбайыш өлөшөнә [[боронғо славяндар]] күсеп ултырыу ваҡытынан башлана. VIII—IX быуаттарҙа сербтарҙың тәүге дәүләттәре барлыҡҡа килә:Сербия (урта быуат) кенәзлеге, Дукля (дәүләт), Захумье, Травуния һәм Пагания <ref>{{книга

}}</ref>. [[XII быуат]] аҙағында Рашка (дәүләт)|Серб дәүләте [[Византия империяһы]] власынан ҡотола һәм [[XIV быуат]] уртаһына Балҡандың бөтә көньяҡ-көнсығыш өлөшөн тиерлек үҙ эсенә алып, эре держава булып үҫешә. Урта быуат Сербияның үҫеше 1331-1355 йылдарға, Стефан Душандың идара итеү ваҡытына тура килә. Әммә уның үлеменән һуң дәүләт тарҡала. [[1389 йыл]]дайылда серб кенәзлеге ғәскәрҙәре 1389 йылда Косово яланындағы һуғышта еңелә. Был иһә Сербияның [[Ғосман империя]]һыныңимперияһының сюзеренитетын таныуына килтерә. 1459 йылда Сербия тулыһынса төрөктәр тарафынан яулап алына һәм артабанғы 350 йыл эсендә серб ерҙәре Ғосман империяһы власы аҫтында була. XVII быуат аҙағынан төнъяҡ райондар Австрия империяһы составына инә.

1912-1913 йылдағы Балҡан һуғышы һөҙөмтәһендә Сербия составынаКосовосоставына Косово (төбәк), Македонияның (өлкә) бер өлөшө һәм Санджактың байтаҡ өлөшө инә. [[Беренсе Бөтә Донъя һуғышы]]нда Сербия Антанта яғында була. Һуғыш ваҡытында ул, ҡайһы бер баһалар буйынса, халҡының өстән бер өлөшөн юғалта {{нет АИ|22|12|2015}}.

[[Икенсе Бөтә Донъя һуғышы]] ваҡытында, 1941 йылдың апреленән Сербия территорияһы [[Герман]] ғәскәрҙәре тарафынан оккупациялана. Дәүләт территорияһының бер өлөшө Германия, Венгрия, Болгария һәм шулай уҡ Албания саттелиттарына бирелә. 1945 йылда Сербия Совет Армияһы, [[партизан]]дарпартизандар һәм [[ЮгославиныңЮгославия Халыҡ-азатлыҡ армияһы]]ныңармияһының регуляр отрядтары тарафынан азат ителә.

[[1990]] йыл башындағы этник ара ҡаршылыҡтар үҫеше һәм [[сепаратизм|сепаратистик]] сығыштар [[граждандар һуғыш]]тарынаһуғыштарына һәм [[ Югославияның тарҡалыуы]]натарҡалыуына килтерә.

[[1990 йыл]]дың октябрендә Югославиялағы демократик үҙгәртеп ҡороуҙар барышында, яңы серб конституцияһы ҡабул ителә. Ул бер палаталы [[парламент]] – Скупщина (250 урын )ойоштора. Депутаттар 4 йыллыҡ срокка һайлана. Сербия Республикаһының [[президент]]ыпрезиденты дөйөм тура [[һайлау]]ҙарҙаһайлауҙарҙа 5 йыллыҡ срокка һайлана. Башҡарма властың юғары органы - рәйес етәкселегендәге [[министр]]ҙарминистрҙар советы. Рәйес президент күрһәткән кандидатураларҙан торған парламент тарафынан һайлана. Рәйес парламент менән раҫланған хөкүмәтте төҙөй. Президент, хөкүмәт һәм Скупщина Белградта урынлашҡан.

[[2006 йыл]]дың 28-29 октябрендә референдумда [[1990 йыл]]дағы төп законды алыштырған Сербияның яңы конституцияһы ҡабул ителә. [[2007 йыл]]дың [[21 ғинуары]]ндағинуарында ил парламентына һайлау ойошторола (250 депутат). Һайлауҙа еңгән милли Серб радикаль партияһы (81 урын) элек идара иткән Социалистик партия менән оппозицияла була. Хөкүмәтте парламентта 50 проценттан ашыу урын алған либераль партиялар - [[ Борис Тадич]] партияһы, [[Воислав Коштуница]] президент партияһы һәм илдең финанс министры Младжан Динкичтың «G-17» хәрәкәте төҙөй.

[[2008 йыл]]дың [[20 ғинуары]]нанғинуарынан [[3 феврал]]гәфевралгә тиклем сираттағы президент һайлауы үтә. Унда Борис Тадич еңеп сыға. Ошо уҡ йылдың 11 майында срогынан алда парламент һайлауы үтә һәм унда Тадичтың Демократик партияһы еңеү яулай. 2012 йылдың 5 апрелендә Сербия президенты Борис Тадич үҙ вәкәләтен һала. <ref>[http://lenta.ru/articles/2012/04/06/serbia/ Lenta.ru: Балканы: Ушел, чтобы вернуться]</ref>.

Сербияның гимны булып, Сербия короллегенең әҙерәк үҙгәртелгән «[[Боже правде]]» гимны һанала. Был гимн оҙаҡ йылдар дауамында [[Серб Республикаһы]] гимны ла булып тора. Илдең ике флагы бар: халыҡ һәм рәсми. Тәүгеһе ҡыҙыл-күк, аҡ туҡыма, икенсеһе – ошо уҡ туҡыма, тик дәүләт гербы менән.

Сит илдә Сербия 64 илселек һәм 22 генераль консуллыҡ менән таныла.<ref>[https://archive.is/20120804153347/www.mfa.gov.rs/Worldframe.htm Diplomatic Missions]</ref>. Сербияның үҙенең территорияһында 65 илселек, 5 генераль консуллыҡ урынлашҡан. <ref>https://archive.is/20120805131325/www.mfa.gov.rs/Embassies/missions_e.html</ref>. Югославия тарҡалғандан һуң, Сербия Югославия Социалистик Федератив Республикаһы ведомствоһы милкенең яҡынса өстән бер өлөшөн мираҫ итеп ала. Сербия [[БМО]], [[Европа Советы]], [[Европала Хеҙмәттәшлек һәм хәүефһеҙлек ойошмаһы]], [[Интерпол]], [[Бөтә Донъя банкы]], [[Тыныслыҡ хаҡына партнёрлыҡ]], Көньяҡ-көнсығыш Европа өсөн тотороҡлоҡ пакты,[[ЮНЕСКО]], Бөтә донъя туристик ойошмаһы, Бөтә донъя почта союзы, Бөтә донъя хеҙмәт конфедерацияһы, Бөтә донъя таможня ойошмаһы, Бөтә донъя метереологик ойошмаһы, [[ Бөтә донъя һаулыҡ һаҡлау ойошмаһы]] ағзалары булып һанала.

Әлеге ваҡытта илдең тышҡы сәйәсәте [[Сербия һәм Европа союзы|Европа союзына инеү]] өсөн ынтыла.

Генерал [[Ратко Младич]] менән Серб Краинаһының элекке президенты [[Горан Хаджич]]тыңХаджичтың ҡулға алыныуына тиклем Сербия сәйәсәтенә [[Элекке Югославия буйынса халыҡ-ара трибунал]] ҙур йоғонто яһай. Үрҙәге шәхестәрҙең аресынан һуң президент [[Борис Тадич]], Гаага алдындағы бурыс тулыһынса үтәлде ,тип билдәләй. <ref>{{cite web |url=http://rapsinews.ru/international_publication/20110720/253874804.html |title=Сербия выдала Хаджича Гааге, но к Евросоюзу присоединится не скоро|publisher= |accessdate=2016-03-28 |lang=sr}}</ref>.