Данте Алигьери: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
"Данте Алигьери" битен тәржемә итеп төҙөлгән
 
"Данте Алигьери" битен тәржемә итеп төҙөлгән
1 юл:
'''Даннте Алигьери''' (итал.&#x20;Dante Alighieri), тулы исеме ''Дуранте дельи Алигьери'' ( 1265 йылдыңйыл, майҙың икенсе яртыһында—яртыһы—  1321 йылда[[13 сентябрь|13]] сентябрҙән  [[14 сентябрь|14 сентябр]]<nowiki/>гәсентябргә ҡаршы төндә, 1321 йыл  ) — бөйөк итальян әҙәбиәте шиғриәте  шағире, аҡыл эйәһе, богословдин белгесе, итальян әҙәбиәтенә нигеҙ һалыусыларҙың береһе, итальян композиторы, политик эшмәкәр. Ул "Комедия"ла(һуңыраҡ  "Божественная комедия" тип Боккаччо атаған әҫәрендә ) Урта быуаттарҙың һуңғы дәүере мәҙәниәтенең синтезын биргән <ref>{{Ҡалып:Cite web|url=http://feb-web.ru/feb/litenc/encyclop/le3/le3-1472.htm|title=ДАНТЕ АЛИГИЕРИ|author=А. Дживелегов|date=|publisher=}}</ref><ref>{{Ҡалып:Cite web|url=http://www.oracle-today.ru/articles/13919/|title=Тайна Данте Алигьери|author=Борис Пясик|date=(июнь)/2010|publisher=Оракул №6}}</ref>.
 
== Биографияһы ==
 
=== Флоренцияла ===
Ғаилә риүәйәттәре һүрәтләүенсә, Дантеларҙың ата-бабалары римлеләрҙең Флоренция ҡалаһына нигеҙ һалыусыЭлизейҙарһалыусы Элизейҙар ырыуынан сыҡҡан булған. Дантеның ҡартатаһының ҡартатаһы Каччагвида  Конрад III (1147-1149) Тәре походында ҡатнашҡан һәм рыцарлыҡҡа ҡабул ителгән булған. Ул   мосолмандарға ҡаршы һуғышта һәләк булған.. Каччагвида  ломбардсы   Альдигьери  да  Фонтан ғаиләһенән сыҡҡан ҡыҙға өйләнгән. "Алигьери" исеме  "Альдигьери" тигән һүҙҙән ябайлаштырыу арҡаһында килеп сыҡҡан. Уның бер улы шул исемде йөрөткән. Кассаға.  Алигьериҙың улы , Беллинчоне,  Дантеның ҡартатаһы , Флоренцияла  гвельфтар һәм гибеллиндар алышы  ваҡытында  Флоренциянан ҡыуылған. Сицилиялы МанфредМанфредтың  БеневентиноБеневинто янында еңелгәндәнтармар ителеүе арҡаһында ул һуң  тыуған ҡалаһы  Флоренцияға 1266 йылда әйләнеп ҡайта.Дантеның атаһы политик алыштарҙа ҡатнашмайынса Флоренцияла ҡалған булған .
[[Файл:DanteFresco.jpg|left|thumb|Данте Кардуччо Андреа дель Катстаньо виллаһы фрескаһында (1450, Уффици Галереяһы)]]
 Дантеның дөрөҫ кенә яҙылған тыуған көнө  билдәһеҙ. Бокаччо әйтеүе буйынса, Данте 1265 йылдың май айында тыуған. Данте үҙен Игеҙәктәр йондоҙлоғонда тыуған тип иҫәпләй (Комедия, Рай, 22).. Хәҙерге заман сығанаҡтарында уның тыуған ваҡыты  итеп 1265 йылдың май урталары күрһәтелгән. Шулай уҡ билдәле булыуынса, Данте  1265 йылдың 26 майында ( үҙе тыуғандан һуң беренсе, страстная шәмбеһендә) Дуранте тигән исем аҫтында суҡындырылған..
 
 Дантенең беренсе остазы ул ваҡытта билдәле  шағир һәм ғалим Брунетто Латини була. Дантеның ҡайҙа уҡыуы билдәле түгел, шулай ҙа ул үҙ заманында боронғо һәм урта быуаттар әҙәбиәтен, тәбиғи фәндәрҙе бик шәп белгән, хатта ул замандың еретик тәғлимәттәре менән дә таныш булған
 
 
 
1286-1287 йылдарҙа Данте бер нисә ай Болоньела, хәҙерге ваҡытҡа тиклем һаҡланып ҡалған Гаризенд һәм Азинелли башнялары янында, йәшәгән.  Бының сәбәптәре булып, ҡайһы бер ғалимдар  әйтеүе буйынса, Дантеның ул ваҡытта билдәле булған университетта уҡыуы торған.{{Ҡалып:Sfn|Marco Santagata|2015|pp=73-74}}.
 
 Дантеның иң яҡын дуҫы  шағир Гвидо Кавалькада булған. Данте, уға бағышлап,  бик күп шиғырҙар  һәм "Яңы тормош" поэмаһын яҙған..
 
Беренсе тапҡыр тураһында Данте Алигьериҙы йәмәғәт эшмәкәре итеп ҡарай башлау  1296 һәм 1297 йылдарҙа булған, ә 1300 йәки 1301 йылда ул приор булған. 1302 йылда ул  үҙенең аҡ гвельфтар  партияһы  менән<ref>Malcolm Moore [http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/howaboutthat/2145378/Dante's-infernal-crimes-forgiven.html «Dante’s infernal crimes forgiven»,] ''Daily Telegraph'', June 17, 2008. </ref> Флоренциянан ҡыуылған һәм бер ҡасан да ҡабат Флоренцияға әйләнеп ҡайтмайынса, һөргөнлөктә үлгән.
 
=== Һөргөнлөк йылдары ===
[[Файл:Dante_Alighieri-Florence_2.jpg|right|thumb| Дантеға  1865 йылда Флоренцияла ҡуйылған һәйкәл. Һынсы Э. Пиацци эше.]]
 Данте һөргөнлөктә булған сағында күскенсе булып  күп йөрөгән. Ул Тосканияның "яны стиль"менән яҙыусы Пистойанан Чино, Гвидо Кавальканти һәм башҡа шағирҙар араһында лирик шағир  булып танылған. Уның "La Vita Nuova (Яңы тормош)"ы ул саҡта яҙыла.Һөрғөнлөктә йәшәү уны бик етди, талапсан булырға өйрәтә. Ул "Пир"("Convivio") тигән әҫәрендә ун дүрт канцонға аллегорик-схоластик комментарий яҙа башлай. . Әммә "Convivio" тамаланмай ҡалған, тик өс канцонға ғына баш һүҙ һәм   аңлатма яҙылып ҡалған.  Икенсе китабының 14-се бүлегендә  латин теле тураһындағы трактаты ла  ("De vulgari eloquentia") яҙылып бөтөлмәгән..
 
Шул һөргөн йылдарында "Илаһи комедияның " өс кантиғы ла  бик оҙаҡ вакыт яҙылған. "Рай" Равеннала яҙылған. Данте Алигьери үлгәс, уның улдары аталарының һуңғы ун өс йырын таба алмаған. Легендалар әйтеүенә ярашлы, Данте Алигьери, Якопо  исемле улының  төшөнә инеп,йырҙарының ҡайҙа ятҡанын үҙе әйтеп биргән.
 
== Примечания ==