Википедия

Экология: өлгөләр араһындағы айырма

Интерактивная навигация по истории
← Алдағы үҙгәртеүКиләһе үҙгәртеү →
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ВизуальВикитекст
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
100 548 төҙәтеү
аныҡлаштырыу
Айсар (фекер алышыу | өлөш)
100 548 төҙәтеү
аныҡлаштырыу, күренеште төҙәтеү
1 юл:
'''Экология''' ({{lang-grc[[Боронғо Греция|боронғо грек телендә]] «οἶκος}}» — йорт, өй Һәм ''λόγος'' — белеү, төшөнсә) — барлыҡ тере организмдар[[организм]]дар һәм уларҙың берләшмәләренең үҙ-ара һәм тирә-яҡ мөхит менән бәйләнештәрен өйрәнеүсе [[фән]], [[биология]]ның бер бүлеге. «Экология» атамаһын иң беренсе [[немецтар|немец]] |биология|биологы [[Эрнст Геккель]] [[1866 йыл]]да үҙенең ''«Организмдарҙың дөйөм морфологияһы»'' («Generelle Morphologie der Organismen») китабында тәҡдим итә.
[[Файл:ErnstEcology.png|thumb|170px|Эрнст Геккельдың экологик плакаты]]
 
== Билдәләмә ==
[[Файл:Ernst Haeckel 2.jpg|thumb|Эрнст Геккель, «экология» атамаһының авторы]]
Экология төшөнсәһен[[ «тирә-яҡ мөхитте һаҡлау]]» менән бутайҙар. Был кеше эшмәкәрлегенең (антропоген фактор)) мөхиткә яһаған тәьҫире глобаль ҡолас алыуы арҡаһында килеп сыға.▼
 
Был ике төшөнсәне , lang-en2|ecological}} («Экологияға ҡараған») һәм {{lang-en2|environmental}} («тирә-яҡ мөхитте һаҡлау») өлкәләрҙеөлкәләренә айырырға кәрәк. Экология төшөнсәһен тәҡдим итеүсе, уның төп асылын тасуирләүсе булып— Эрнст Геккель тора.▼
 
Экологияның төп эстәлеге: йәнле һәм йәнһеҙ тәбиғәттең үҙ-ара мөнәсәбәтен, бәйләнештәрен өйрәнеүсе фән<ref>Геккель ул(1866). Общая морфология организмов. {{lang-de|Generalle Morphologie der Organismen}}</ref>. ▼
[[Файл:Ernst Haeckel 2.jpg|thumb|Эрнст Геккель, автор термина «экология»]]
▲Экология төшөнсәһен[[тирә-яҡ мөхитте һаҡлау]] менән бутайҙар. Был кеше эшмәкәрлегенең (антропоген фактор)) мөхиткә яһаған тәьҫире глобаль ҡолас алыуы арҡаһында килеп сыға.
 
Экология — тереклектең организмдан юғарыраҡ төҙөлөш кимәлдәрен( популяциялар, бергәлектәр, экосистемалар) өйрәнә. Төҙөлөшен, урын һәм ваҡыт арауығында, тәбиғи һәм кеше тарафынан үҙгәртелгәншарттарҙа тереклек итеү ҡанундарын өйрәнә ( 5-се Халыҡ—ара экологик конгреста 1990 йылда ҡабул ителгән ). Тик был билдәләмә фән хәл итә торған мәсьәләләр дәирәһенән аутэкологияны алып ташлай (аҫтараҡ ҡарағыҙ). Ә был бөтөнләй ғәҙел түгел<ref>{{Cite web|url = http://www.ecologytarget.ru/tarec-199.html|title = Экология настоящего дня|author = |work = |date = |publisher = }}</ref>. ▼
▲Был ике төшөнсәне , lang-en2|ecological}} («Экологияға ҡараған») һәм {{lang-en2|environmental}} («тирә-яҡ мөхитте һаҡлау») өлкәләрҙе айырырға кәрәк. Экология төшөнсәһен тәҡдим итеүсе, уның төп асылын тасуирләүсе булып Эрнст Геккель тора.
 
▲Экологияның төп эстәлеге: йәнле һәм йәнһеҙ тәбиғәттең үҙ-ара мөнәсәбәтен, бәйләнештәрен өйрәнеүсе фән ул.
 
Эрнест Геккель (1866). Общая морфология организмов. {{lang-de|Generalle Morphologie der Organismen}}<nowiki></ref></nowiki>
 
▲Экология — тереклектең организмдан юғарыраҡ төҙөлөш кимәлдәрен( популяциялар, бергәлектәр, экосистемалар) өйрәнә. Төҙөлөшен, урын һәм ваҡыт арауығында, тәбиғи һәм кеше тарафынан үҙгәртелгәншарттарҙа тереклек итеү ҡанундарын өйрәнә ( 5-се Халыҡ—ара экологик конгреста 1990 йылда ҡабул ителгән ). Тик был билдәләмә фән хәл итә торған мәсьәләләр дәирәһенән аутэкологияны алып ташлай (аҫтараҡ ҡарағыҙ). Ә был бөтөнләй ғәҙел түгел.
<ref>{{Cite web|url = http://www.ecologytarget.ru/tarec-199.html|title = Бөгөнгө көн экологияһы |author = |work = |date = |publisher = }}</ref>.
 
Бына ҡайһы бер «экология» фәненең аңлатмалары:
Юл 23 ⟶ 17:
* Экология — тереклектең организмдан юғарыраҡ төҙөлөш кимәлдәрен( популяциялар, бергәлектәр, экосистемалар) өйрәнә. Төҙөлөшен, урын һәм ваҡыт арауығында, тәбиғи һәм кеше тарафынан үҙгәртелгәншарттарҙа тереклек итеү ҡанундарын өйрәнә .
( Экология — биологическая наука, которая исследует структуру и функционирование систем надорганизменного уровня (популяции, сообщества, экосистемы) в пространстве и времени, в естественных и изменённых человеком условиях.
* Экология — мөхит һәм уның эсендә барған бөтә процестарҙы өйрәнә. {{нет АИ|21|02|2015}}.
 
== Фәндең тарихы==
[[Файл:Indiana dunes.jpg|thumb|right|200px| Мичиган күлендә дюналар , Cowles Сукцессия тәғлимәте үҫешенә ыңғай тәьҫир иткән, Индиана, ]]▼
{{main| Экологияның тарихы}}
Индиана]]
▲[[Файл:Indiana dunes.jpg|thumb|right|200px| Мичиган күлендә дюналар , Cowles Сукцессия тәғлимәте үҫешенә ыңғай тәьҫир иткән, Индиана, ]]
Элек электән кешеләр хайуандар һәм мөхит араһындағы бәйләнештәрҙе белгәндәр. Бындай һорауҙар менән философия фәне шөғәлләнгән.
 
=== Антиклыҡ ===
Хайуандар тураһындағы тәүге һүрәтләүҙәр һинд и боронғо грек трактаттарында осрай:
Юл 39 ⟶ 34:
== Экологияның икенсе фәндәр менән бәйләнеше ==
Экология, комплекс (йыйын) фән булараҡ, [[биология]], [[химия]], [[математика]], [[география]], [[физика]], [[эпидемиология]], [[биогеохимия]], [[социология]] фәндәре менән тығыҙ бәйләнештә.
 
== Иҫкәрмәләр ==
{{иҫкәрмәләр}}
 
 
[[Категория:Экология]]
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Экология» битенән алынған