Железняк Максим Иевлевич: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Akkashka (фекер алышыу | өлөш)
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
2 юл:
| class="fn" colspan="2" id="11" style="text-align:center; font-size: 125%; font-weight: bold; background:#eee;" |Максим Зализняк
|- id="13"
| class="nickname" colspan="2" id="14" style="text-align:center; font-style: oblique; " |[[Поляк теле|пол.]] ''<span lang="pl">Maksym Żeleźniak</span>''<br />
[[Украин теле|укр.]] Максим Залiзняк
|- id="20"
| class="" colspan="2" id="21" style="text-align:center; " | [[Файл:Maxim_Zalizniak.jpg|340x340px]]
|- id="24"
! id="25" style="text-align:right; background:#eee; vertical-align:top;" |&#x42D;&#x448;&#x43C;&#x4D9;&#x43A;&#x4D9;&#x440;&#x43B;&#x435;&#x433;&#x435;Эшмәкәрлеге:
| class="note" id="27" style="" |
хәрби хеҙмәте
17 юл:
! id="38" style="text-align:right; background:#eee; vertical-align:top;" |Подданство:
| class="" id="40" style="" |
Россия империяһы<span class="flagicon"> [[Файл:Flag_of_Russia.svg|link=Российская_империя|border|22x22px]]</span>&nbsp; 
|- id="45"
! id="46" style="text-align:right; background:#eee; vertical-align:top;" |Үлем датаһы:
27 юл:
Нерчинск
|- id="61"
| class="" colspan="2" id="62" style="text-align:center; border-top:1px solid #DDD; background:#eaeaea;" |<span class="wikidata-claim" data-wikidata-claim-id="Q1958210$B426D9C6-A56F-4992-B8DF-D45CFAC5528F" data-wikidata-property-id="P373"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak">''' [[Файл:Commons-logo.svg|link=commons:Category:Maksym_Zalizniak|20x20px]]  [[c:Category:Maksym Zalizniak|Максим Зализняк]] '''[[Викиһаҡлағыс|Викикеләттә булғаны]]<nowiki/></span></span>
|}
'''Максим Зализняк''' ({{Ҡалып:Lang-pl|Maksym Żeleźniak}}, {{Ҡалып:Lang-uk|Максим Залізняк}}  Максим Залiзняк)  — Днепрҙың уң яры [[Украина]] ерендә 1768 йылдағы поляк  шляхтаһына ҡаршы алып барылған Крәҫтиәндәр ихтилалы - — [[Колиивщина]] осорондағы гайдамактар көрәшенең етәксеһе.
Днепрҙың уң яры Украинаһында Бар конфедераттарының православ  диненә ҡараған украин халҡының, йәберләүҙәренә сыҙай алмай, тулҡынланыуын күргән Запорожье казагы, монах санын ҡабул итергә йөрөгән еренән, был хәрәкәткә ҡушыла.
 
Ихтилал осоронда Запорожье ғәскәре йөмһүриәте - — үҙ аллы украин дәүләтенең гетманы тип иғлан ителә. 
[[Файл:Kyiv_Zaliznyak_Monument.jpg|thumb|340x340px|  Киевтағы һәйкәле]]
Зализняк, үҙен [[Запорожье]] полковнигы тип атап, халыҡҡа саҡырыу ташлай һәм халыҡ ихтилалы байрағын күтәреүгә өлгәшә. Был хәрәкәттең йүнәлешен билдәләүҙә [[Рәсәй]] батшабикәһе Екатерина II поляктарҙы һәм еврейҙарҙы үлтерергә кәрәк тигән грамотаһы барлығы тураһындағы имеш-мимеш хәбәрҙәр кире роль уйнай. 1768 йылдың апрелендә Зализняк Мотронин урманынан сығып, Уманға килә, шунда поляк һәм еврейҙарҙы ҡыра. 
 
Иң ҡанлы бәрелештәр Уманда була.  Умань алдынан Зализнякты Франциск Потоцкий воеводаһының Зализняк яғына сыҡҡан йөҙ башы [[Иван Һонта]] етәкләгән казактарҙың һарай командаһы ҡаршылай. Уманды алғандан һуң (унда ҡайһы бер поляк мемуаристары яҙғанса, 20 мең поляк паны һәм еврейҙар һәләк булған), Зализняк һетманщинаны тергеҙеүҙе иғлан итә, ә Баш күтәреүселәр Радаһы уны һетман тип атай. Тиҙҙән генерал Михаил Кречетников тарафынан ебәрелгән полковник Гурьев хәйләле юл менән Зализнякты һәм Һонтаны ҡулға ала.
 
Урыҫ подданныйы булараҡ, Максим Зализняк та, Иван Һонта ла поляктарға тапшырылмай, ә урыҫ хакимиәте ҡулында ҡалдырыла. 1768 йылдың 8 июлендә ул һәм уның урыҫ подданныйы һаналған 73 көрәштәше Киев-Печорск ҡәлғәһенә ябыла, ә ай аҙағында Киев губерна канцелярияһының уны хөкүм итеү тураһындағы күрһәтмәһе сыға. Суд Максим Зализнякты һәм уның көрәштәштәрен ҡамсы менән һуҡтырыуға, мөһөр баҫтырыуға, танауҙарын киҫтереүгә дусар итә һәм Нерчинск шахталарына ғүмерлек каторгаға оҙатыу хөкөмөн сығара. Ахтырка эргәһендә һаҡ аҫтында тотолған урындан, Зализняк үҙенең 51 иптәше менән һаҡсыларҙы ҡоралһыҙландырып, ҡасып китә, әммә ҡасаҡтарҙың күпселеге, шулар араһында башлыҡ үҙе лә, оҙаҡламай ҡабат тотолалар. Икенсе фараз буйынса, Максим Зализняк, һуңғараҡ каторганан ҡасып китеп, хатта Пугачев етәкселегендәге һуғышта ҡатнашҡан тигән фекер ҙә йәшәй. Украин халҡы хәтерендәМаксим Зализняк поляктарға ҡаршы милли-азатлыҡ көрәшсеһе, православие динен яҡлаусы батыр булып, уның образы халыҡ йырҙарында һәм риүәйәттәрендә идеалләштерелеп күрһәтелгән көйө һаҡланған. Максим Зализняк [[Тарас Шевченко]]ның атаҡлы "«Һайдамактар"» поэмаһының төп персонаждарының береһе булып тора.
 
Урыҫ подданныйы булараҡ, Максим Зализняк та, Иван Һонта ла поляктарға тапшырылмай, ә урыҫ хакимиәте ҡулында ҡалдырыла. 1768 йылдың 8 июлендә ул һәм уның урыҫ подданныйы һаналған 73 көрәштәше Киев-Печорск ҡәлғәһенә ябыла, ә ай аҙағында Киев губерна канцелярияһының уны хөкүм итеү тураһындағы күрһәтмәһе сыға. Суд Максим Зализнякты һәм уның көрәштәштәрен ҡамсы менән һуҡтырыуға, мөһөр баҫтырыуға, танауҙарын киҫтереүгә дусар итә һәм Нерчинск шахталарына ғүмерлек каторгаға оҙатыу хөкөмөн сығара. Ахтырка эргәһендә һаҡ аҫтында тотолған урындан, Зализняк үҙенең 51 иптәше менән һаҡсыларҙы ҡоралһыҙландырып, ҡасып китә, әммә ҡасаҡтарҙың күпселеге, шулар араһында башлыҡ үҙе лә, оҙаҡламай ҡабат тотолалар. Икенсе фараз буйынса, Максим Зализняк, һуңғараҡ каторганан ҡасып китеп, хатта Пугачев етәкселегендәге һуғышта ҡатнашҡан тигән фекер ҙә йәшәй. Украин халҡы хәтерендәМаксим Зализняк поляктарға ҡаршы милли-азатлыҡ көрәшсеһе, православие динен яҡлаусы батыр булып, уның образы халыҡ йырҙарында һәм риүәйәттәрендә идеалләштерелеп күрһәтелгән көйө һаҡланған. Максим Зализняк [[Тарас Шевченко]]ның атаҡлы "Һайдамактар" поэмаһының төп персонаждарының береһе булып тора.
== Иҫкәрмәләр ==
== Әҙәбиәт ==
* ''Лавріненко Н.'' Під покровом таємниці: Що нам відомо про Максима Залізняка? // День. — № 10,15.-2006.
* ''Лавріненко Н.'' Максим Залізняк. К.: ЕММА — 2012 — 79 с.
* ''Семёнов П. П.'' Живописная Россия, 1897. — Т. 5. — Ч. 1. — С. 138.
 
== Һылтанмалар ==
* В. А. [http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Ukraine/XVIII/1760-1780/Koliivsina/Zheleznjak/text.htm Несколько данных о судьбе Железняка после его ареста в Умани.] — «[[Киевская старина]]», [[1882]], № 12.
* http://www.brusilov.org.ua/Russian/history/Kolievschyna.htm
{{Ҡалып:Иҫкәрмәләр}}
[[Категория:Украина тарихы]]