Инсульт: өлгөләр араһындағы айырма

'''Инсу́льт'''  — баш мейеһендә ҡан әйләнешенең киҫкен боҙолоуы, ул кинәт кенә (бер нисә минут, сәғәт эсендә) барлыҡҡа килә, 24 сәғәт һәм оҙағыраҡ һаҡлана торған, неврологик симптоматика менән сифатлана һәм ауырыуҙы цереброваскуляр патология нәтижәһендә үлемгә еткерә.

| author = Верещагин Н. В., [[Пирадов, Михаил Александрович|Пирадов М. А.]], Суслина З. А.

}}</ref><ref>[http://www.mgzt.ru/article/360/ Ответный удар по глобальной эпидемии&nbsp; — Интервью с В.&nbsp; И.&nbsp; Скворцовой]</ref>

[[FileФайл:Hippocrates.jpg|thumb|right|170px|Гиппократ]]

Инсульт тураһында беренсе тапҡыр Б. Э. Т. 460 йылдарҙа [[Гиппократ]] телгә ала, ул баш мейе ауырыуы сәбәпле аңын юғалтҡан осраҡты яҙа.

Артабан Гален ҡапыл аңын юғалтыуҙың беренсе симптомдарын яҙа, һәм уны {{lang-grc2|ἀποπληξία}}, «һуғыу» термины менән атай. Шул замандан бирле медицина практикаһында мейелә ҡан әйленеше боҙолоу термины булараҡ&nbsp; «апоплексия» термины инеп ҡала, шулай уҡ был термин башҡа органдарға ҡан һауыуҙы аңлата (түллек биҙе ярылыу, бөйөр өҫтө биҙҙәре апоклексияһы һ.б.).

Рудольф Вирховтың инсульт патогенезын өйрәнеүҙә өлөшө ҙур. Ул «тромбоз» и «эмболия» терминдарын керетә. Был терминдар әлегә тиклем инсультты диагностикалау, дауалау һәм профилактикалауҙа төп терминдар булып торалар.

Инсультар араһында иң таралғаны - — мейенең ишемик (ҡан әйләнеше етәрлек күләмдә булмау сәпәбле) зарарланыуы. Ишемик инсульт осрағы 70-50 % тәшкил итә, мейегә ҡан һауыу 20-25 %, травма менән бәйләнмәгән субарахноидаль (баш мейеһенең һәм йөлөндөң үрмәксе ауы һәм йомшаҡ ҡабығы араһындағы цереброспиналь шыйыҡса менән тулған арауығына) ҡан һауыу 5 %.

Бөгөнгө көндә инсульт халыҡтың төп инвалидлыҡ сәбәбе булып тора. Инсульт кисергәндәрҙең 70—80&nbsp; % инвалид булып ҡала, шуларҙың 20—30&nbsp; % даими тәрбиә талар итә.

Рәсәй Федерацияһында инсульт кисергәндәрҙең инвалид булып китеүенә ашығыс госпитализация булмауы (15—30&nbsp;%-тан артмай), неврплогия бүлектәрендә интерсив терапия булмауы сәбәпсе булып тора.

Инсульт кисергәндәрҙе актив реабилитациялау зарур (реабилитация бүлегенә тк 15—20&nbsp; % ауырыуҙар күсерелә).

Инсульт кисергәндәрҙең леталлеге (үлем осрағы) ауырыуҙың киҫкен ваҡытында дауалау шарттарына бәйле. 30 көн эсендә инсульт кисергәндәрҙең 35  % үлә. Стационарҙа дауаланғандарҙың 24&nbsp; %, өйҙә дауаланғандарҙың&nbsp; — 43&nbsp; % (Виленский Б. С., 1995). Бер йыл эсендә 50&nbsp; % ауырыу үлә.

Инсульттың өс төрө бар: ишемик инсульт (етәрлек кимәлдә ҡан килмәүе), баш мейеһенә ҡан һауыуы һәм субарахноидаль (баш мейеһенең һәм йөлөндөң үрмәксе ауы һәм йомшаҡ ҡабығы араһындағы цереброспиналь шыйыҡса менән тулған арауығына) ҡан һауыуы.<ref name="NCI" /> Травматик булмаған баш мейегә ҡан һауыу геморрагик инсульт тип атала. Халыҡ-ара тикшереүҙәр ишемик һәм геморрагик инсульт сағыштармаһы 4:1—5:1 (80—85&nbsp; % һәм 15—20&nbsp; %) тип бирә<ref name="SPL">[http://old.consilium-medicum.com/media/consilium/n02/60.shtml&nbsp;''Гусев Е.&nbsp; И.,&nbsp; Скворцова В.&nbsp; И.'' &nbsp; — Современные представления о лечении острого церебрального инсульта] Consilium Medicum, Том 2/N 2/2000</ref>.

{| class="wikitable"

Оҙаҡҡа һуҙмай урында инсультты билделәү өсөн өс төп алым бар, ул «"'''УЗП''' »" тип атала. Зарар күреүсе кешенән түбендәгеләрҙе һорағыҙ:

* '''У''' &nbsp; — '''улыбнуться (йылмайырға)'''. Инсульт осрағында йылмайыу кәкере була; ирен сите өҫкә түгел, ә аҫҡа йүнәлтелә.

* '''З''' &nbsp; — '''заговорить(һөйләшергә)'''. Һөйләштерегеҙ, мәҫәлән: «Бөгөн ҡояшлы көн» тигәнде ҡабатларға ҡушығыҙ. Инсульт осрағында йыш ҡына телмәр боҙола, әммә һәр ваҡыт түгел.

* '''П''' &nbsp; — '''поднять обе руки (ике ҡулын да өҫкә күтәрергә ҡушығыҙ)'''. Ҡулдар бер төрлө күтәрелмәһә&nbsp; — инсульт билдәһе булыуы мөмкин.

{{примечанияиҫкәрмәләр|2}}

{{wiktionary|:ru:инсульт|инсульт}}

* ''Солодов А. А., Петриков С. С.'' [[s:Гиперосмолярные растворы в комплексе лечения больных с внутричерепными кровоизлияниями|Гиперосмолярные растворы в комплексе лечения больных с внутричерепными кровоизлияниями]] // Вестник интенсивной терапии&nbsp; — 2009.&nbsp; — 2.&nbsp; — с. 22-27.