Махатма Ганди: өлгөләр араһындағы айырма

|место рождения = {{МестоРождения|Порбандарҙа}}Порбандар, [[Бомбей президентлығы]], [[Британ Һиндостаны]]

|место смерти = {{МестоСмерти|Нью-ДелиҙаДели}}, [[Һиндостан]]

'''Моханда́с Карамча́нд «Маха́тма» Га́нди''' ({{lang-gu|મોહનદાસ કરમચંદ (મહાત્મા) ગાંધી}}, {{lang-hi|मोहनदास कर्मचन्द (महात्मा) गान्धी}}, {{lang-en|Mohandas Karamchand "Mahatma" Gandhi}} {{Audio-IPA|Mohandas Karamchand Gandhi pronunciation 3.oga|[ˈmoːɦənd̪aːs ˈkərəmtʃənd̪ ˈɡaːnd̪ʱi]}}; [[2 октябрь]] [[1869]], [[Порбандар]], [[Гуджарат]]  — [[30 4инуарғинуар]] [[1948]], [[Нью-Дели]])  — [[Һиндостан]]дың [[Бөйөк Британия]]нан бәйһеҙлеге өсөн көрәшкән етәкселәренең һәм идеологтарының береһе. Уның көс ҡулланмау(сатьяграха) фәлсәфәһе тыныс үҙгәрештәр яһаусы хәрәкәттәр өсөн йоғонтоһо ҙур була.

Ганди сауҙагәрҙәр ғаиләһенән сыҡҡан. Уның атаһы Карамчанд Ганди ([[1822]]—[[1885]]) йылдарҙа дивандың [[Порбандар]]ҙағы Порбандарҙағы баш министры булып торған.

Гандиҙар ғаиләһендә бар дини йолалар ҙа башҡарылған. Бигерәк тә, уның әсәһе Путлибай ныҡ дини кеше булған. Храмдарҙағы табыныуҙар, ураҙалар, өатмарландырылған вегетарианлыҡ, дини (индустар тураһында) китаптар уҡыу, дин темаларына вәғәздәр  — йәш Гандиҙың ғаиләһе өсөн рухи тормошҡа әүерелгән.

Ата-әсәһе уны 13 йәшендә йәштәш ҡыҙыҡайға өйләндергән. Был ғаилә бюджетына экономия булһын эшләнә. Сөнки ошо көдә үк ике туған ағаһына ла никах үткәрелә. Уларҙың дүрт улдары тыуа: Харилал ([[1888]]—[[1949]]), Манилал ([[28 октябрь]] [[1892]]—[[1956]]), Рамдас ([[1897]]—[[1969]]) һәм Девдас ([[1900]]—[[1957]]).

19 йәшендә Мохандас Ганди [[Лондон]]ға юридик белем алыу өсөн йүнәлә. [[1891 йыл]] уҡыуын тамамлағас, кире Һиндостанға ҡайта. Тиу ватанында уның һөнәри эшмәкәрлеге кәрәк булмай. Ул Көньяҡ Африкаға эшләргә китә. Унда индеецтарҙың хоҡуҡтары өсөн көрәш юлына баҫа. Ул унда беренсе булып көрәш өсөн көс ҡулланмау ([[сатьяграха]]) сараһын ҡуллана. Уның тормошҡа ҡарашын формалаштырыуҙа [[Бхагавадгита]], шулай уҡ [[Торо, Генри Дэвид|Г.  Д.  Торо]] һәм [[Толстой, Лев Николаевич|Л.  Н.  Толстоойҙың]] идеялары ярҙам иткән.(Толстой менән ул хатлашып торған)<ref name=tolstoy>[http://dwardmac.pitzer.edu/Anarchist_Archives/bright/tolstoy/lettertogandhi.html Письма Льва Толстого Ганди] {{ref-en}}</ref>). Ганди үҙе ирланд патриоты [[Девитт, Майкл|Майкла Девиттың]] идеаларын да таныған<ref name="mat">{{cite news | url=http://thetimes-tribune.com/opinion/editorials-columns/guest-columnists/irish-patriot-left-worldwide-mark-1.1459404 | title=Irish patriot left worldwide mark | date=17 March 2013 | agency=Scranton Times Tribune | accessdate=2013-05-14 | author=Dailey, Lucia | location=Scranton, Pa.}}</ref>.

== М. Ганди сәйәси күренештәре ==

М. Ганди көсһөҙ көрәш идеяһың (сатьяграха) нигеҙләүсе. Ошо идея буйынса: колоноиаль власты ирекһеҙлек тураһында һорарға ярамай, ирекһеҙлек өсөн крәшерғә кәрәк; көрәшерғә ябай халыҡ (крәстиәндәр, эшселәр һәм башҡа) тейеш.

* Махатма Гандиға мемориаль һәйкәл. 1997 йылда Һиндостандың бәйһеҙлеге көнөн билдәләгән ваҡытта АҠШ-та Махтама Гандиға һәйкәл ҡуйыу тураһында ҡарар сығарыла. <ref>[http://www.indianembassy.org/gandhi/memorial.htm About the Mahatma Gandhi Memorial]</ref>

* МахтамаГандиға арналған мемориаль-һәйкәлдәр донъяныъ күп кенә ҡалаларында ҡуйылған:[[Нью-Йорк]], [[Атланта (Джорджия)|Атланта]], [[Сан-Франциско]], [[Питермарицбург]], [[Мәскәү]], [[Гонолулу]], [[Лондон]], [[Алма-Ата]], [[Дүшәнбе]] һ. б.

* В [[Улан-Батор]]ҙа Махатма Ганди урамы бар. Ул урамда шулай уҡ Гандиға һәйкәл ҡуйылған.

* В честь М. Ганди иҫтәлегенә күп кенә илдәрҙә почта маркалары сығарылған.

Файл:The Soviet Union 1969 CPA 3793 stamp (Mahatma Gandhi).jpg|<small> М. Гандиҙың 100 йыллыҡ юбилейына бағышланған почта маркаһы.[[СССР]], [[1969]], 6 [[Тин|тин]] ([[Каталог ЦФА|ЦФА]] 3793, [[Скотт (каталог марок)|Скотт]] 3639)</small>

Файл:Stamp of Kazakhstan 100.jpg|<small>[[ҠазағстанҠаҙағстан]]дың [[Почтапочта маркаһы]] , [[1995 йыл]]</small>

* [http://german.imdb.com/title/tt0222012/ Hey Ram] на [[IMDB]]

[[Категория:Персоналийҙар:ЭтикаҺиндостан социалистары]]