Астана: өлгөләр араһындағы айырма

'''Астана'''  — 1998 йылдың 10 июненән алып Ҡаҙағстан Республикаһының баш ҡалаһы. Астанала 2015 йылдың 1 ғинуарына ҡарата 985 852 кеше иҫәпләнә<ref>[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT093846 2015 жылғы 1 қаңтарға Қазақстан Республикасының облыстары және қалалары мен аудандары бойынша халық саны]</ref>. Хәҙер ҡала территорияһы 200 км² тәшкил итә. Ишим йылғаһының ике ярында урынлашҡан.

Фарсы теленән "«Астана"» һүҙе "«изге урын"» тигәнде аңлата.

Ҡала климаты киҫкен континенталь. Йәй эҫе һәм ҡоро, ҡыш  — һыуыҡ һәм оҙон. Уртаса йыллыҡ температура  — 3,1  °C. Яуым-төшөм йылына 300  мм яуа. Уртаса йәй температураһы 20  °C, ҡышҡыһын −15  °C, йәйгеһен һауа температураһы 40  °C тиклем күтәрелеп, ҡыш көнө −50  °C тиклем түбәнәйеүе ихтимал. Климаттың йәшәү өсөн уңайһыҙлыҡтар тыуҙырыу сәбәпле, ҡаланы уратып, ағас ултыртыла.

2009 йыл йомғаҡтары буйынса Астана ҡалаһының миграция сальдоһы 31 908 кеше тәшкил итә  — республикалағы иң юғары күрһәткес. Миграция ағымының нигеҙендә  — Ҡаҙағстандың башҡа төбәктәренән килеүселәр. 1000 кешегә  — 704 кеше ситтән килеүсе һанала, 296  — урындағы кеше. Уларҙан сығышы менән Аҡмола өлкәһенән  — 173, Көньяҡ-Ҡаҙағстан өлкәһенән  — 66, Ҡарағандынан  — 56, Ҡостанайҙан  — 56, Алматынан 32 кеше. Уртаса никахҡа инеү йәше: ир-егеттәр  — 27,5 йәш, ҡатын-ҡыҙҙар  — 25,3 йәш.

1999 йылдан 10 йыл эсендә халыҡ үҫеше  — 86,7  %.

Дөйөм алғанда, ҡала халҡы үҫеше миграция иҫәбенә тәьмин ителә.

Ошо хәл һаҡланһа, үҫеш артасаҡ, йәғни ҡала халҡы һаны бер нисә йылдан миллионға тиклем етеүе ихтимал. Әммә был фараз тормошҡа ашҡан осраҡта ла, Алматыны үтә алмаҫ, сөнки уның халҡы 1.6  млн кеше тәшкил итә.

<ref><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.pm.kz/page/astana-stolitsa-kazahstana- Астана - — Қазақстанның астанасы]&#x20;(&nbsp;(қаз.)&nbsp; (орыс.)&nbsp; (ағыл.)).&#x20;''ҚР премьер минстрінің ресми сайты''.&#x20;<small>Тексерілді, 5 тамыз 2012.</small></span><span class="citation" contenteditable="false"></span>

Түбәндә Астана халыҡ һаны үҫеше күрһәтелгән.<ref><span class="citation" contenteditable="false">[http://www.demoscope.ru/weekly/2009/0389/analit07.php Тұрғылықты халық саны  — 2009-жылғы санақ]&#x20;&nbsp; (орыс.).&#x20; demoscope.ru.&#x20;<small>Тексерілді, 27 қыркүйек 2008.</small></span><span class="citation" contenteditable="false"></span></ref>

Ҡала  [[1830 йыл|1830-сы]] йылда Ишим йылғаһы буйында казак форпосты булып барлыҡҡа килә. Нигеҙ һалыусыһы  — полковник Фёдор Кузьмич Шубин-икенсе, Бородино алышы ҡатнашыусыһы. Урыҫ-ҡаҙаҡ дуҫлыҡ мөнәсәбәттәре үҫешендәге роле өсөн II дәрәжәләге Изге Анна ордены менән бүләкләнә.  

[[1862 йыл|1862]] йылдада Аҡмола ҡала статусын алды.

[[1962 йыл|1962]] йылдада ҡалаға Целиноград исеме бирелде.

[[1997 йыл|1997]] йылдада Ҡаҙағстан Президенты Нурсолтан Назарбаев ҡалаға тарихи Аҡмола атамаһына күсереү тураһында ҡарар ҡабул итә.

[[1998 йыл|1998]] йылдыңдың [[6 май|6 майында]]ында ҡалаға Астана исеме бирелә.

[[1998 йыл|1998]] йылдыңдың [[10 июль|10 июнендә]] Ҡ[[Ҡаҙағстан|аҙағстандың]] яңы баш ҡалаһы Астана менән халыҡ-ара рәсми танышыу уҙғарыла.

Ҡала иҡтисадын сауҙа, транспорт һәм бәйләнеш, төҙөлөш барлыҡҡа килтерә.  Алматы һәм Астана ҡалаларының дөйөм һөҙөмтәһе Ҡаҙағстан сауҙаһының яртынан ашыу өлөшөн булдыра. Тауар әйләнеше буйынса Астана икенсе урында тора, төҙөлөш өүҙемлеге буйынса ла алда бара. 2009 йылда төҙөлгән бар торлаҡ йорттарҙың биштән бер өлөшө Астана ҡалаһына тура килә. Биш йылдан ашыу ҡала торлаҡтың файҙаланыуға тапшырыу күләме буйынса беренсе урында.

Ҡаланың сәнәғәт өлкәһе төҙөлөш материалдарын, аҙыҡ-түлек сығарыу, машина төҙөү өлкәһендә тупланған. Инвесторҙар йәлеп итеп, яңы конкурентлы өлкәләрҙе үҫтереү өсөн «Астана  — яңы ҡала» махсус иҡтисад зонаһы булдырылған. Бындағы үҙенсәлекле хоҡуҡи режим һалым һәм таможня ташламалары менән ҡыҙыҡһындыра. 

Һуңғы йылдарҙа ҡалала мәҙәни-мәғариф ойошмалар күбәйҙе: 3 театр, 23 китапхана, 2 кинотеатр, [[Дәүләт|Аҡмола өлкә]] филармонияһы, 2 һарай, 3 балалар [[музыка]] мәктәбе. Шулай уҡ музейҙар (Ҡаҙағстан Республикаһының милли музейы, һынлы сәнғәт музейы, Сәкән Сәйфуллин музейы), театрҙар (Күләш Байсәйетова ис. милли опера һәм балет театры, Кәлибәк Ҡыуанысбаев ис. ҡаҙаҡ музыка драма театры, М. Горький ис. академия урыҫ драма театры), Конгресс-холл, Йәштәр һарайы, Президент мәҙәниәт үҙәге эшләп килә. Байтирәк монументы -- — ҡала символы.

|+Иҫтәлекле урындар<br />

|"«Нур-Астана"» мәсете

Астананың 20 туғанлашҡан ҡалаһы бар.

| [[Анкара]]

| [[Истанбул]]

| Измир

|<span class="flagicon" contenteditable="false">[[Сурет:Flag_of_the_Philippines.svg|link=Филиппиндер|alt=Филиппиндер|border|22x22px]]</span><span class="flagicon" contenteditable="false"></span> [[Филиппин|Филиппиндар]]дар

* Астана  — төньяҡтан ҡарағанда, Азия баш ҡалаларының иң ситтә урынлашҡаны.

* Астана  — Төньяҡ боҙло океан бассейнында урынлашҡан дәүләттәрҙең икенсе баш ҡалаһы. Тағы берәүе -- — [[Монголия|Монголияның баш ҡалаһы У]]<nowiki/>лан-Батор.

* [[dmoz:World/Kazakh/Региондық/Азия/Қазақстан/Әкiмшiлiк-аумақтық_құрылысы/Астана|Астана]] Ашық Тізімдеме Жобасы (ODP)