Исмәғил Ғаспыралы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
әҮҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
2 юл:
[[Рәсем:SignatureGaspr.jpg|thumb|right| Исмәғил Ғаспыралының ҡултамғаһы]]
 
'''Исмағил Мостафа улы Ғаспыралы (Гаспринский)''' ({{lang-crh|اسماعیل مصطفى اوغلى گاسپرينسكى, İsmail Mustafa oğlu Gasprinskiy (Gaspıralı), Исмаил Гаспринский}}; [[21 март|8 (21) март]], [[1851]] — [[24 сентябрь|11 (24) сентябрь]] [[1914]]) — [[ҡырым татарҙары|ҡырым татар]] халҡының атаҡлы аҙаматы, мәғрифәтсе, нәшриәтсе, сәйәсәт һәм йәмәғәт эшмәкәре, яҙыусы һәм педагог. Ғүмерендә үк [[Рәсәй империяһы]]ның бөтә мосолман халыҡтары араһында киң билдәлелек яуланы.
[[Ислам]] динендә [[йәдитселек]], төрки донъяһында [[пантюркизм]] тәғлимәтенә нигеҙ һалыусыларының бере.<ref name=hda>{{книга|автор = [[Свентоховский, Тадеуш|Тадеуш Свентоховский]], Brian C. Collins|часть = |заглавие = Historical dictionary of Azerbaijan |ссылка = http://books.google.com/books?id=yjIZ6ymyNO8C|ответственный = |издание = |место = USA|издательство = Scarecrow Press|год = 1999|том = |страницы = 57|страниц = 145|серия = |isbn = 0810835509|тираж = }}{{oq|en|
 
<ref name=hda>{{книга|автор = [[Свентоховский, Тадеуш|Тадеуш Свентоховский]], Brian C. Collins|часть = |заглавие = Historical dictionary of Azerbaijan |ссылка = http://books.google.com/books?id=yjIZ6ymyNO8C|ответственный = |издание = |место = USA|издательство = Scarecrow Press|год = 1999|том = |страницы = 57|страниц = 145|серия = |isbn = 0810835509|тираж = }}{{oq|en|
'''Gaspirali (Gasprinski) Ismail Bey (1851-1914)''' - A Crimean Tatar, one of the founders of Pan-Turkism. His newspaper, ''Tarjiman'' (Interpreter) began publication in 1883 in Bakhchisaray (Crimea) with support from the Baku millionaire Zeynal Abdin Taghiyev. In response to the dangers of Pan-Slavism, Gaspirali preached the unity of Turkic peoples within the Russian Empire. Although he wrote of one great ''qavm'' (nation) of all Turks, he stopped short of calling for political action - an unrealistic prospect in any case, given the repressive climate of the epoch. The Turkic unity that he envisaged had spiritual, linquistic, and cultural qualities, expressed in the slogan: "Unity of language, thought, and work".
The first step toward this goal was to be creation of a literary idiom that served all Turks, from Balkans to the Great Wall of China. Such a language, based on simplified Ottoman, was in fact forged in the columns of the ''Tarjiman'' and taught in the ''jadidist'' (modernized) schools. With time, this language would be criticized as artificial and delaying the evolution of vernaculars of Turkic peoples into literary idioms.
Юл 20 ⟶ 18:
Шулай уҡ, гәзит сит илдәрҙә лә – [[Иран]]да, [[Ҡытай]]ҙа, [[Төркиә]]лә, [[Мысыр]]ҙа, [[Болгария]]ла, [[Франция]]ла, [[Швейцария]]ла, [[АҠШ]]-ла тарала. Ғаспыралының үҙ фекеренсә, уның гәзите Рәсәйгә ҡарағанда сит ил мосолмандары араһында киңерәк билдәлелек ала. Уның гәзитендә сыҡҡан мәҡәләләрҙе башҡа илдәрҙең күп баҫмалары күсереп баҫтырып тора.
 
[[1886]] йылдан ''"Терджиман"'' гәзитенә "Иғландар бите" исемле ҡушымта сыға башлай. [[1905]] йылда Ғаспыралы ''"Алеми Нисван"'' («Ҡатын-ҡыҙ донъяһы») тип аталған ҡырымтатар ҡатын-ҡыҙҙары өсөн тәүге журнал баҫтыра башлай; был журналды уның ҡыҙы Шефика мөхәррирләй.
[[1906]] Ғаспыралы тыуған телендә ''"Ха-ха-ха"'' исемле тәүге көлкө-мәҙәк журналын нәшер итә башлай.
Һуңыраҡ ул тағы бер аҙналыҡ баҫма – Рәсәйҙең Дәүләт Думаһының мосолман фракцияһының ''"Миллет"'' исемле гәзитен сығара башлай.