Силәбе өлкәһе: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) ә clean up using AWB |
|||
33 юл:
|MSKS = +2
|}}
'''Силәбе өлкәһе''' ({{lang-ru|Челябинская область}}) — өлкә, [[Рәсәй|Рәсәй Федерацияһы]] субъекты, [[Көньяҡ Урал
[[Урал федераль округы]]на инә. [[Свердловск өлкәһе|Свердловск]], [[Ҡурған өлкәһе|Ҡурған]] һәм [[Ырымбур өлкәһе|Ырымбур]] өлкәләре, [[Башҡортостан]] һәм [[Ҡаҙағстан]] республикалары менән сиктәш.
Халҡы — 3,6 млн кеше, ш. иҫ. 166,4 мең башҡорт (2002). Халыҡтың уртаса тығыҙлығы — 41 кеше/км2. Халыҡтың тәбиғи кәмеүе — 23,9 мең кеше. Урбанизация — 81,8%; ҙур ҡалалары — [[Силәбе]], [[Магнитогорск]], [[Златоуст]], [[Озёрск]], [[Мейәс (ҡала)
== Дәүләт ҡоролошо ==
60 юл:
Өлкә [[Тарихи Башҡортостан]] биләмәһендә урынлашҡан. Cиләбе өлкәһенең территорияһы 1744 -1919 йылдарҙа [[Ырымбур губернаһы]] составында (1737-1781 йылдарҙа күпселек территорияһы [[Ырымбур губернаһы|губернаһының]] [[Иҫәт провинцияһы]] составында). 1919 йылда [[Ырымбур губернаһы]] Ырымбур һәм Силәбе губерналарына бүленә. 1923 йылдың 3 ноябрендә Силәбе губернаһы бөтөрөлә һәм уның территорияһы үәге Свердловск ҡалаһында булған Урал өлкәһенә индерелә. 1934 йылдың 17 ғинуарында Силәбе өлкәһе ойошторола, уның территорияһы ғәмәлдәге Урал өлкәһенән бүленеп алына. Силәбе өлкәһе составында шул уҡ көндә башлыса башҡорттар йәшәгән райондарҙы үҙ эсенә алған [[Арғаяш милли округы]] ойошторола, 1934 йылдың 17 ноябренән был милли округ бөтөрөлә.
1943 йылда <ref>[http://xn----7sbacsfsccnbdnzsqis3h5a6ivbm.xn--p1ai/index.php/read/8-statya/12257-sil-be-lk-e]
== Иҡтисады ==
Өлкә иҡтисадында метталлургия (эске тулайым продукттың 60 проценты) һәм машиналар төҙөү (эске тулайым продукттың 15 проценты) сәнәғәт өлөшө ҙур. Эре предприятилар: Магниторск металлургия комбинаты, [[Мечел]], Силәбе трактор заводы, Урал автомобиль заводы һәм башҡалар. Өлкә илдең металлургия һәм тау сәнәғәте үҙәктәренең береһе. Силәбе сәнәғәтенең тарихы XVII быуаттан башлана.
Рәсәй Президенты Владимир Путин әйтеүенсә, Силәбе өлкәһе — Рәсәйҙен сәнәғәт йөрәге.
<blockquote> ''Проблем, я сказал, много, но регион очень важный для нас, это промышленное сердце России, можно сказать.''
<br /> '''Тәғәйенләнғән губернатор Борис Дубровский менән осрашыу ваҡытында. 15.01.14'''
145 юл:
{{метка изображения|x=0.2|y=0.68||scale=500|text= [[Үрге Урал районы]]}}
</div>
==Силәбе өлкәһе башҡорттары==
Силәбе өлкәһе башҡорттары Урал аръяғы башҡорттарына ҡарай, Оло Иркәбай, Оло Усман, Кесе Ҡаҙаҡбай, Кесе Ултыраҡ, Ялтыр (бөтәһе — 99), [[Кесе Ҡаҙакбай]], [[Ләүәш]], [[Нөркә]] (ауылсоставныда башҡорттар— 100%) һәм башҡа торама пункттарҙа тупланып йәшәй.
Силәбе өлкәһе башҡорттары ҡоролтайы, “Башҡорт халыҡ үҙәге” Силәбе өлкә йәмәғәт ойошмаһы (1991 й. алып), “Башҡорт йәштәре иттифағы” төбәк ойошмаһы (2006 й. алып; икеһе лә Силәбелә) эшләй. С.ө. Башҡорт драма театры, Башҡорт филармонияһы, Ғәскәров Ф. исемендәге халыҡ бейеүҙәре ансамбле, Ҡурсаҡ театры, Салауат драма театры, Сибай драма театры, “Сулпан” театры һ.б. гастролдәре үтә; рәссамдар Б.Ф.Домашников, С.Б.Краснов, Ә.Ф.Лотфуллин, А.Н.Романов, Й.Ә.Сөләймәновтарҙың “Һары бейә” һынлы сәнғәт төркөмө ағзаларының эштәре күрһәтелә һ.б.
[[Арғаяш районы|Арғаяш]] һәм Ҡоншаҡ р ндары мәктәптәрендә башҡорт теле мотлаҡ предмет булараҡ өйрәнелә; Силәбе университетында һәм 1-се Силәбе пед. колледжының Арғаяш филиалында башҡ. теле уҡытыусылары әҙерләнә, башҡорттар тупланып йәшәгән райондарҙа “Башҡорт юлдаш телевидениеһы” тапшырыуҙары күрһәтелә, Силәбе өлкәһе торама пункттары китапханалары башҡ. телендәге дәреслектәр, уҡыу әсбаптары м н тәьмин ителә.
==Башкортостан һәм Силәбе өлкәһе араһында Дуҫлыҡ һәм хеҙмәттәшлек==
163 юл:
#БР Һаулыҡ һаҡлау министрлығы һәм Силәбе өлкәһе Һаулыҡ һаҡлау бүлеге араһында хеҙмәттәшлек килешеү (1997),
#Өфө һәм Силәбе хакимиәттәре араһында Хеҙмәттәшлек килешеү (1999)
#1991 й. алып БР һәм Силәбе өлкәһе РФ субъекттарының “Оло Урал” иҡт. хеҙмәттәшлек төбәк-ара ассоциацияһына инә.
1997 й. башлап Силәбелә БР ҙың Даими вәкиллеге эшләй, 2004—08 йылдарҙа Магнитогорскиҙа Даими вәкиллек бурыстарын “Башҡорт Сауҙа Йорто” атҡара.
БР һәм Силәбе өлкәһе сауҙа әйләнеше 2009 й. 25,2 млрд һум тәшкил итә.
Силәбе өлкәһе делегаттары 1—3 сө Бөтә донъя башҡорттары ҡоролтайҙары эшендә ҡатнаша. Силәбе органик быяла з дында буялған органик быяла алыу өсөн Органик химия институтында эшләнгән технологиялар индерелгән; Силәбе цинк заводында [[Учалы тау-байыҡтырыу комбинаты]]ның цинк концентраттары эшкәртелә.
БР һәм С.ө. иҡтисады һәм мәҙәниәте көндәре (Магнитогорск, 2001), Башҡортостандың Рус дәүләтенә ҡушылыуының 450 йыллығына арнап, “Силәбе өлкәһендә Өлкә Һабантуйы” халыҡ байрамы уҙғарыла (Арғаяш р ны, 2007); башҡ. әҙәбиәте һәм сәнғәте декадалары һәм көндәре, ҡоролтайҙары (1993 й. алып), йыл һайын өлкә һәм ҡала һабантуйҙары үткәрелә.
2000 йылдан алып Арғаяш районының Арғаяш ауылында БДУ вәкиллеге эшләй.
“Арғужа” (Арғаяш, 1998 й. алып), “Мираҫ”, гәзите нәшер ителә.
==Тыуып үҫкән шәхестәр==
234 юл:
{{Рәсәйҙең федератив төҙөлөшө}}
{{Силәбе өлкәһе}}▼
[[Категория:Рәсәй Федерацияһы өлкәләре]]
[[Категория:Силәбе өлкәһе]]
▲{{Силәбе өлкәһе}}
| |||