Ауыл хужалығы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
ә ҡалып
ә clean up using AWB
29 юл:
Ауыл хужалығы хайуандарҙы эйәләштереү һәм үҫемлектәр үҫтереү менән 10 000 йыл элек булдырылыған. Иртә игенселек ваҡытынан алып, ул ҙур үҙгәрештәр кисергән.
Алғы Азияла, Египетта, Һиндостанда тәү башлап планлы рәүештә үҫемлек үҫтереү һәм йыйыу башлана.
Ауыл хужалығын ирекле рәүештә үҫтереү ТөнъяҡТөньяҡ һәм Көньяҡ Ҡытайҙа, Африкала, Яңы Гвинеяла, Һиндостандың ҡайһы бер өлөшөндә һәм Американың бер нисә төбәгендә була.
[[Файл:Maler der Grabkammer des Sennudem 001.jpg|мини|слева|300px|Боронғой Египет. Б. э. т. 1200 йылдар]]
Һуғарыу, сәсеү, ашлау кеүек эштәр күптән барлыҡҡа килһә лә, XX быуатта ғына юғары уңышҡа ирешә.
70 юл:
 
Ауыл хужалығының махсуслаштырылыу һәм агроресурс ситуацияһы үҙенсәлеге төбәктәр буйлап айырыла. Бер нисә термик бүлкәт бар. Уларҙың һәр ҡайһыһы үҫемлекселек һәм малсылыҡ тармағы үҙенсәлеге буйынса характерлана:
# '''Һыуыҡ бүлкәт'''. Евразия төнъяғының, ТөнъяҡТөньяҡ Американың ҙур өлөшөн алып тора. Йылы етешмәгәнлектән һәм оҙаҡ йылдарға һуҙылған туңлыҡ арҡаһында игенселек сикләнгән. Үҫемлекселек менән бары тик ябыҡ ерҙә генә шөғөлләнергә мөмкин. Түбән продуктлы көтөүлектәрҙә болансылыҡ үҫешкән.
# '''Һалҡын бүлкәт'''. Евразия, ТөнъяҡТөньяҡ Америка территорияһының күп өлөшөн һәм Көньяҡ Американың коньяғындағы Андтың тар һыҙатын ала. Артыҡ йылы булмау сәсеү культураларын һайлау мөмкинлеге бирмәй. Бында ҡара ашлыҡ, йәшелсәләр, ҡайһы бер тамыраҙыҡтар, иртә өлгөргән картуф үҫтерергә була.
# '''Уртаса бүлкәт'''. Көньяҡ ярымшарҙа — Патагонияла, Чили яр буйында, Тасмания, Яңы Зеландия утрауҙарында, ә төнъяҡтөньяҡ ярымшарҙа — алыҫ Көнсығыш, Монголия, Тибет, төнъяҡтөньяҡ-көнсығыш Ҡытай, Көньяҡ Канада, АҠШ штатының төнъяҡтөньяҡ-көнсығышы. Был бүлкәт киң игенселек бүлкәте. Территория рельефының бөтә өлөшөн тиерлек һөрөнтө ерҙәр алып тора. Уның сағыштырма майҙаны 60-70 процентҡа етә. Бында бик күп сәсеү культуралары бар: бойҙай, арпа, арыш, һоло, етен, картуф, йәшелсәләр, тамыраҙыҡтар, көнбағыш, дөгө, виноград, емеш-еләк ағастары. Көтөүлектәр майҙаны буйынса сикләнгән. Мал күбеһенсә тауҙарҙа, арид зоналарҙа көтөлә. Ҡыуғын малсылыҡҡа, дөйә аҫрауға өҫтөнлөк бирелә.
# '''Йылы бүлкәт'''. Субтропик географик бүлкәткә тура килә. Уға Антарктиданан башҡа бөтә материктар ҙа ҡарай. Бында йылына ике тапҡыр уңыш алалар — ҡышын (бөртөклө культуралар һәм йәшелсәләр), йәйен — тропик бер йыллыҡтар (мамыҡ), йәки күп йыллыҡтар (зәйтүн ағасы, цитрустар, сәй, грек сәтләүеге, инжир һ.б.). Бында түбән продуктлы, ныҡ деградацияланған көтөүлектәр өҫтөнлөк ала.
# '''Эҫе бүлкәт'''. Африканың, Көньяҡ Американың, ТөнъяҡТөньяҡ һәм Үҙәк Австралияның, Малай Архипелагының, Аравий ярымутрауының, Көньяҡ Азияның ҙур өлөшөн алып тора. Кофе, шоколад ағастары, финик пальмаһы, батат, маниок һ. б. үҫтерелә. Субарид зоналарҙа әҙ генә үҫемлектәре булған, ҙур майҙанлы көтөүлектәр бар.
 
== Ауыл хужалығы структураһы ==
177 юл:
 
{{викилаштыр}}
 
[[Категория:Ауыл хужалығы]]