Йәһүдилек: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
88.85.33.204 ҡулланыусыһының (фекер алышыу) 549065 үҙгәртеүенән баш тартыу
2 юл:
[[Рәсем:Judaica.jpg|thumb|230px|Иудаизмға хас билдәләр: ''шофар'' (һарыҡ мөгөҙөнән эшләнгән музыка ҡоралы), ''яд'' ([[Тора]]ны уҡыу өсөн күрһәткес таяҡ), Танах, доғалыҡ, шәмдәл, тәһәрәт ҡомғаны.]]
 
'''Иудаи́зм''' ({{lang-grc|Ἰουδαϊσμός}}), '''«йәһүд дине», «йәjødar sokka meega nógvйәһүдилек»'''0 (Йәһүд батшалығына исем биргән Йәһүдә ырыуы атамаһынан, һуңынан, Икенсе ҡорам осоронан (б.э.т. 516 — б.э. 70 бб.), йәһүд халҡының атамаһына әйләнә — {{lang-he|יהודה}}) — йәһүд халҡының дини, милли һәм этик ҡараштары, кешелектең иң боронғо монотеистик диндәренең береһе.
 
Күп телдәрҙә «йәһүд» һәм «иври (еврей)» төшөнсәләре бер термин менән йөрөтөлә һәм һөйләшеү барышында уларға айырма яһалмай, был иврилыҡты иудаизмдағы аңлатыуға тап килә. Хәҙерге [[рус теле|урыҫ теле]]ндә «еврей» һәм «йәһүд» төшөнсәләре араһында айырма бар, береһе иври (еврей) милләтен, икенсеһе иудаизм диненә ҡарағанлыҡты белдерә, [[грек теле]] һәм мәҙәниәтендә лә шундай бүленеш бар. [[Башҡорт теле]]ндә бындай бүленеш күҙәтелмәй. Иудаизм ивриҙан күпкә киңерәк төшөнсәгә эйә булған грек һүҙенән — Ioudaiosтан килеп сыҡҡан<ref>[http://www.merriam-webster.com/dictionary/judaic] Webster, judaic</ref>.
 
'''Йәһүдтәр''' — йәһүд булып тыуған һәм йәһүдлекте ҡабул иткәндәрҙе лә эсенә алған этнодини төркөм<ref name=Ethnoreligious>См., напр., Deborah Dash Moore, ''American Jewish Identity Politics'', University of Michigan Press, 2008, p. 303; Ewa Morawska, ''Insecure Prosperity: Small-Town Jews in Industrial America, 1890—1940'', Princeton University Press, 1999. p. 217; Peter Y. Medding, ''Values, interests and identity: Jews and politics in a changing world'', Volume 11 of Studies in contemporary Jewry, Oxford University Press, 1995, p. 64; Ezra Mendelsohn, ''People of the city: Jews and the urban challenge'', Volume 15 of Studies in contemporary Jewry, Oxford University Press, 1999, p. 55; Louis Sandy Maisel, Ira N. Forman, Donald Altschiller, Charles Walker Bassett, ''Jews in American politics: essays'', Rowman & Littlefield, 2004, p. 158; Seymour Martin Lipset, ''American Exceptionalism: A Double-Edged Sword'', W. W. Norton & Company, 1997, p. 169.</ref>. 2010 йылда бөтә донъяла йәһүдтәр һаны 13,4 миллион, йәғни Ерҙә йәшәүселәрҙеegйәшәүселәрҙең hati0,2%-ы jødarтип иҫәпләнә. Уларҙың 42%-ы Израилдә, 42%-ы — [[АҠШ]] менән [[Канада]]ла, ҡалғандарының күпселеге Европала йәшәй<ref name="populationdatabank">[http://www.jewishdatabank.org/Reports/World_Jewish_Population_2010.pdf World Jewish Population, 2010.] Sergio Della Pergola, Hebrew University of Jerusalem</ref>.
 
ң 0,2%-ы тип иҫәпләнә. Уларҙың 42%-ы Израилдә, 42%-ы — [[АҠШ]] менән [[Канада]]ла, ҡалғандарының күпселеге Европала йәшәй<ref name="populationdatabank">[http://www.jewishdatabank.org/Reports/World_Jewish_Population_2010.pdf World Jewish Population, 2010.] Sergio Della Pergola, Hebrew University of Jerusalem</ref>.
 
Йәһүд тигән һүҙҙең баш мәғәнәһе — '''Йәһүд батшалығы''' кешеһе<ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Иудей}}</ref>, һуңғарыраҡ — Рим провинцияһы булған Йәһүдиәлә йәшәүсе, йәки Йәһүдә ырыуына ҡараған исраил<ref>{{книга |автор=Ринекер Ф., Майер Г.|часть=Иудеи, иудаизм|ссылка часть=http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_bible/2018|заглавие=Библейская энциклопедия Брокгауза |оригинал= |ссылка= |викитека= |ответственный= |издание= |место= |издательство=Christliche Verlagsbuchhandlung Paderborn |год=1999 |том= |страницы= |страниц=1226 |серия= |isbn= |тираж=|ref=Библейская энциклопедия Брокгауза}}</ref>. Төньяҡ Исраил батшалығы ҡолағас, халҡы әсирлеккә алып кителә һәм Йәһүдиә батшалығы бөтә халыҡтың вәкиле булып тороп ҡала, шул саҡтан «йәһүд» атамаһы «иври» атамаһына тулыһынса тиерлек тиңләшә<ref>[http://interpretive.ru/dictionary/558/word/iudei Иудеи] // ''Нюстрем Э.'' Библейский энциклопедический словарь, 1868 г. (репринт М.: Локид-пресс, 2005 г.)</ref>.
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Йәһүдилек» битенән алынған