Социализм: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Айсар (фекер алышыу | өлөш) Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
Айсар (фекер алышыу | өлөш) өҫтәмә мәғлүмәт |
||
7 юл:
== Ғилми билдәләмәләр ==
[[Иҡтисад (фән)|Иҡтисадсы]] һәм [[тарих]]сы
Социализмдың философик фекер һәм ҡараштары нигеҙендә ''сәйәси идеология'' булдырыла, һәм ул түбәндәге үҙенсәлектәр хас булған йәмғиәт төҙөүҙе үҙенең маҡсаты итеп күрә:
51 юл:
* [[Владимир Ленин]] — «Капиталистик йәмғиәт эсенән яңы ғына сыҡҡан һәм бар яҡлап та иҫке иҫке йәмғиәт ҡалдыҡтарын һаҡлаған бына ошо коммунистик йәмғиәтте Маркс коммунистик йәмғиәттең „беренсе“ йәки түбән фазаһы тип атай ҙа инде».([[Владимир Ленин]], «Государство и революция»).
* Хеҙмәт һөҙөмтәһе һәр шәхси етештереүсе күпме (хеҙмәт (өлөшө) пайы) хеҙмәт көнө сарыф итеүгә ҡарап бүленә. <!-- Он получает квитанцию о том, какой он сделал вклад, и получает такое количество предметов потребления из общественных запасов, на которое затрачено данное количество труда. Господствует принцип эквивалентности: равное количество труда обменивается на равное. Но, так как разные индивиды обладают разными способностями, то они получают не одинаковую долю предметов потребления.--> Принцип: «Һәр кемдән һәләтенә ҡарап! Һәр кемгә ихтыяжы буйынса!».
* Кеше мөлкәтенә шәхси ҡулланыу әйберҙәренән башҡа бер нәмә лә күсә алмай.
Капитализмдан айырмалы рәүештә, етештереү сараларына хосуси милек, башҡа индивидтар етештергән продуктты алып һатыу (спекуляция – алыпһатарлыҡ), эшҡыуарлыҡ тыйыла.
* Дәүләт [[пролетариат диктатураһы]]ның сағылышы була.
«[[Коммунистар партияһы манифесы]]»нда социализмды индереү өсөн Маркс түбәндәге сараларҙы тәҡдим итә:
* Ергә хоҡуҡты тартып алыу (урыҫса экспроприация земельной собственности) һәм ерҙән алынған килемде (рентаны) дәүләт сығымдарын ҡаплауға йүнәлтеү.
* Юғары үҫә барған (прогрессив) һалым.
* Мираҫ итеү хоҡуғын бөтөрөү.
* Барлыҡ эмигранттарҙың һәм боласыларҙың мөлкәтен көсләп дәүләткә тартып алыу (конфискация).
* Дәүләт капиталына һәм сикләнмәгән хоҡуҡҡа эйә булған милли банк ярҙамында кредит биреүҙе дәүләт ҡулында үҙәкләштереү.
* Барлыҡ транспортты дәүләт ҡулында үҙәкләштереү.
* Дәүләт фабрикалары һәм етештереү ҡоралдарын арттырыу, һөрөү өсөн ерҙәр таҙартыу һәм дөйөм планда ерҙәрҙе яҡшыртыу.
* Хеҙмәттең барыһы өсөн дә мотлаҡ булыуы, сәнәғәт армиялары (бигерәк тә игенселек өсөн) ойоштороу.
* Игенселекте сәнәғәт менән берләштереү, ҡала менән ауыл араһындағы айырымлыҡтарҙы аҡрынлап бөтөрөүгә булышлыҡ итеү.
* Барлыҡ балалар өсөн йәмәғәт һәм буш тәрбиә. Балаларҙың хәҙерге формалағы фабрика хеҙмәтен бөтөрөү. Тәрбиәне матди етештереү менән бәйләп ойоштороу һ.б.
| |||