Гилгәмеш эпосы: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
әҮҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
20 юл:
}}
 
'''«Гилгәмеш эпосы»''', йәки «Күпте күргән тураһында» ({{lang-akk|ša nagba imuru}}) — донъяның һаҡланып ҡалған иң боронғо әҙәби әҫәрҙәренән. Шына ысулы менән яҙылған иң ҙур әҫәр, Боронғо Шәреҡ әҙәбиәтенең бөйөк ҡомартҡыһы. Эпос шумер риүәйәттәре буйынса аккад телендә беҙҙең эраға тиклемге XVIII—XVII быуаттарҙан алып беҙҙең эраға тиклем мең ярым йыл буйы ижад ителгән. Уның иң тулы варианты XIX быуат урталарында Ниневияла ҡаҙып эҙләнгән ваҡытта батша Ашшурбанипалдың шына яҙмалар китапханаһында табылған. Ул 6 бағаналап яҙылған 12 таҡтасала ваҡ ҡына шыналап яҙылған, 3 мең тирәһе шиғыр ингән һәм б.э. тиклем VII быуат икәнлеге теркәлгән. XX быуатта эпостың башҡа варианттарының өҙөктәренә юлығалар, уларҙың хуррит һәм хет телендә яҙылғандары ла осрай.
 
Эпостың төп геройҙары Гилгәмеш менән Энкиду тураһында шумер телендә ҡайһы бер йырҙар бөгөнгәсә килеп еткән. Уларҙың бәғзеләре б.э. тиклемге III мең йыллыҡтың урталарына тиклем үк сығарылған булған. Геройҙарҙың дошманы изге кедрҙарҙы (эрбеттәрҙе) һаҡлаусы бер үк Хумбаба (Хувава) булған. Уларҙың ҡаһарманлыҡтарын шумерҙарҙа уларса исемле илаһтар, ә Гилгәмеш тураһындағы эпоста аккад исемлеләр күҙәтеүе бәйән ителә. Мәгәр шумер йырҙарында аккад шағирҙарыныҡы кеүек бәйләүсе бәйән юҡ. Аккад Гилгәмешенең ҡаһарман холҡо, рух бөйөклөгө ҡыланыштарында түгел, ә Энкиду исемле кешегә мөнәсәбәтендә күренә. «Гилгәмеш эпосы»  — дуҫлыҡҡа дан йырлау, был дуҫлыҡ тышҡы кәртәләрҙе еңеп сығырға ғына түгел, ә рухи үҫешкә, камиллашыуға килтерә.
 
Эпоста донъяға, этикаға, кешенең тотҡан урыны һәм яҙмышына шул осорҙарҙың фәлсәфәүи ҡарашы ла сағыла (космогония элементтары,үлемһаҙлек эҙләү, Туфан ҡалҡыу тураһындағы риүәйәттең һуңғы редакцияһы) «"Гилгәмеш эпосы»"н Гомерҙың мең йыллап һуңғараҡ яҙған «[[Илиада]]»һы һәм «[[Одиссей]]» менән сағыштыралар. [[Урал батыр эпосы|«Урал батыр»]] эпосы менән оҡшашлыҡтар ҙа осрауы тураһында башҡорт ғалимдары ла яҙа.
 
== Һылтанмалар ==