|
Әҙәбиәттең тѳп тѳрҙәре
Әҙәбиәт йѳкмәткеһе, тәғәйенләнеше буйынса тѳрҙәргә бүленә. Классификациялағанда принцип берҙәмлеген булдырыуҙы тулыһынса һаҡлау ҡыйыныраҡ. Ундай классификация, бѳтѳнләй оҡшамаған тѳрлѳ күренештәрҙе берләштереп, яңылыш фекер тыуҙыра. Йыш ҡына бер дәүерҙең типологик яҡтан тѳрлѳ булған текстары, тѳрлѳ дәүер һәм мәҙәниәтенең берүк текстарына ҡарағанда, бер-береһенә яҡыныраҡ була.
Ҡайһы бер текстарҙың яҙмышы шулайыраҡ тѳҙѳлә, йәғни, тѳҙѳгән саҡта улар бер әҙәбиәт тѳрѳнѳ ҡарай, ә һѳҙѳмтәлә бѳтѳнләй икенсе яҡҡа тартыла, мәҫәлән, Даниэль Дефоның «Робинзон Крузо мажаралары» бѳгѳн балалар әҙәбиәте булараҡ уҡыла, ысынбарлыҡта иһә ул ололар ѳсѳн ижад ителгән художестволы әҫәр ҙә түгел, ә публицистик башланғысҡа әһәмиәтле роле булған памфлет кеүек яҙылған. Шуға күрә, әҙәбиәт тѳрѳнѳң дѳйѳм исмлеге яҡынса самалау характерында ғына була ала. Әҙәби киңлектең конкрет структураһы билдәле бер мәҙәниәткә һәм осорға ҡарата яҡынса ғына булдырыла. Ғәмәли маҡсат ѳсѳн бындай ҡатмарлыҡтар әллә ни әһәмиәткә эйә түгел. Китап сауҙаһы һәм китапханаларҙың ихтыяжын күп тармаҡлы китапхана-библиография системаһы ҡәнәғәтләндерә.
Художестволы әҙәбиәт
Художестволы әҙәбиәт – сәнғәттең бер тѳрѳ. Тѳп материалы - һүҙ һәм кеше телмәренең яҙма конструкцияһы. Уның үҙенсәлеге бер яҡтан музыка, һүрәт тѳшѳрѳү, театр, кино сәнғәте тѳрҙәрен, икенсе яҡтан философия, публицистика һәм фәнде сағыштырып ҡарағанда күренә. Бынан тыш, фольклорҙан айырмалы рәүештә, художестволы әҙәбиәт сәнғәттең башҡа тѳрҙәре кеүек һәм автор, аноним әҫәрҙәрҙе берләштерә.
Документаль проза
Дәреслектәргә, күнегеүҙәр йыйынтығына бүленә. Белешмә әҙәбиәт менән уртаҡлығы ҙур, сөнки икеһе лә ниндәйҙер бер һорау буйынса бер өлкәләге белем менән эш итә.
Әммә уҡытыу әҙәбиәтенең тәғәйенләнеше башҡаса: белемдең ошо өлөшөн текст адресаты уның тураһында тулыһынса күҙ алдына килтерерлек итеп һәм һәм ошо өлкә буйынса тигҙләмә сисеү, тыныш билдәләрен ҡуйыу оҫталығына эйә булырлыҡ дәрәжәлә эҙмә-эҙлекле һәм системалы итеп аңлатыу.
Был прагматик бурыс дәреслек текстарының төҙөлөш үҙенсәлеген билдәләй: ҡабатлауҙар, күтәреп алыу, тикшереү һорауҙары һәм мәсьәләләре һ.б.
Техник әҙәбиәт
|
