Монголдар: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
68 юл:
Беҙҙең эраға тиклем 209-сы йылда Модэ батша Монгол платоһында Хунну дәүләтен төҙөй (беҙҙең эраға тиклем 209 -сы йылдан алып беҙҙең эраның II быуатына тиклем) башлай. Монгол ғалимдары Хуннуҙы протомонголдарға индерә. Сяньби дәүләте(93—234), Төньяҡ Вэй (386—534), Жужань ҡағанаты (330—555), Кидан (907—1125), Ҡараҡытай ханлығы (1125—1218) протомонгол дәүләттәре XIII быуатҡаса йәшәгән.
 
===Хамаг Монгол===
XII быуатта өс йылға ҡушылған урында монголдарҙың дәүләт берәмеге — Хамаг Монгол («Все Монголы») олоҫо ойошторола. Уның беренсе хакимы Хабул-хан[<ref name="H" group="сн. 1]"/> була. Ул "Монголдарҙың серле һүҙе"нә («Сокровенное сказание монголов») ярашлы, нирун-монголдарҙың («таҙа монголдар»), 27 ҡәбиләһен берләштерә, улар араһында хиад-борджигиндар һәм тайджиуттар[6]:<ref name="C."/>{{rp|238-239}} ҡәбиләләре өҫтөнлөк итә. . Был монголдарҙан башҡа Хамаг Монгол берләшмәһенә инмәгән һәм Өс йылға менән күршеләш булған өлкәләрҙә күсмә тормош алып барыусы дарлекин-монголдары ("ғөмүми монголдар ") булған.
{|class=toccolours style="text-align:center" align="center"
!colspan=10| Монгол телле ҡәбиләләрҙең яҡынса урынлашыуы<ref name="C."/>{{rp|242}}
|-
|||||||ойраттар һәм и эхириттар<br />(Байкал күленән көнбайыштараҡ) Селенга йылғаһы ағышы буйында баяттар
Онон баргуты йылғаһы буйлап джалаирҙар (Байкал күленән көнбайыштараҡ һәм Баргузин-Тукумда) хори-туматтар (Байкал күленән көнбайыштараҡ) ||||||
|-
|||||||мэргэдтар<br />(Cеленга йылғаһы буйлап)||[[Файл:Compass Rose Russian North.svg|140px|center|Роза ветров]]|| татарҙар и хонгирадтар
«https://ba.wikipedia.org/wiki/Монголдар» битенән алынған