Шәмсетдин Зәки: өлгөләр араһындағы айырма

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
әҮҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
4 юл:
|ширина =
|описание изображения =
|имя при рождении = Ғөбәйҙуллин Шәмсетдин Йәрмөхәмәт улы Ғөбәйҙуллин
|род деятельности = мәғрифәтсе, шағир, дин белгесе
|дата рождения = 1822
|место рождения = [[Ырымбур губернаһыЗәк-Ишмәт|Иҙәк]] утары, Бөрйән улысы, 10-сы Башҡорт кантоныныкантоны, Таймаҫ[[Ырымбур волосыныңөйәҙе]], Иҙәк{{ТУ|Ырымбур губернаһы}} утарында<ref>Хәҙерге(хәҙерге [[Башҡортостан]]дың {{ТыуғанУрыны|Көйөргәҙе районында|Көйөргәҙе районында|Көйөргәҙе районы}}</ref>, )
|гражданствоподданство = {{Российская империя}}
|дата смерти = 1865
|место смерти = Таганрог
21 юл:
}}
{{фамилиялаш|Ғөбәйҙуллин}}
'''Шәмсетдин Зәки''' (ысын исеме — ''Шәмсетдин Йәрмөхәмәт улы Ғөбәйҙуллин''; [[1822]]—[[1865]]) — башҡорт мәғрифәтсеһе, философ, шағир, дин белгесе.
'''Зәки Шәмсетдин Ярмөхәмәт улы''' — башҡорт мәғрифәтсеһе, философ, шағир, дин белгесе.[[1822]] йылда [[Ырымбур губернаһы]] 10-сы Башҡорт кантоныны Таймаҫ волосының Иҙәк утарында, хәҙерге [[Башҡортостан]]дың [[Көйөргәҙе районы]]нда, мулла ғаиләһендә тыуған, Иҙәккә килмешәктәр күсеп килгәс, ауыл Иҙәк-Ишмәт (Зәк-Ишмәт?) тип атала башлай. [[1865]] йылдың сентябрендә Таганрог ҡалаһында вафат булған.
 
Ул тыумыштан һуҡыр була. Буласаҡ шағир-импровизатор Ашҡаҙар-Балыҡлы, Ҡаҙанда Мөхәмәткәрим мәҙрәсәһендә белем ала.
 
== Тормош юлы ==
Ғөбәйҙуллин Шәмсетдин Йәрмөхәмәт улы [[1822]] йылда [[Ырымбур губернаһы]] [[Ырымбур өйәҙе]] 10-сы Башҡорт кантоныны [[Бөрйән]] улысының (хәҙерге [[Башҡортостан]]дың [[Көйөргәҙе районы]]ның) [[Зәк-Ишмәт|Иҙәк]] утарында мулла ғаиләһендә тыуған.
 
Ул тыумыштан һуҡыр була. Буласаҡ(башҡа шағир-импровизатормәғлүмәттәр Ашҡаҙар-буйынса бала саҡта һуҡырая). [[Балыҡлы мәҙрәсәһе]]ндә, Ҡаҙанда[[Ҡазан]]дағы Мөхәмәткәрим мәҙрәсәһендә белем ала.
 
Ауылдашы З. Мөхәмәтрәхимиҙең теркәүенсә<ref>[http://kiskeufa.ru/index.php?dn=news&to=art&id=781 Зәйтүнә ШӘРИПОВА,филология фәндәре докторы, БДУ профессоры.]</ref>, ''ун өс йәшлек малай мәҙрәсәлә ҡыш сыҡҡансы, башҡаларға эйәреп һәм бары ишетеү буйынса, сарыф менән нәхеү дәрестәрен, фарсы телен үҙләштерә. Икенсе йылға ул ХIII быуаттың данлыҡлы фарсы шағирҙары — суфый Ф. Ғаттарҙың айырым әҫәрҙәрен, Сәғди Ширазиҙың атаҡлы «Бостан», «Гөлбостан» китаптарын яттан уҡый, шулар өлгөһөндә ижади илһам тоҡана үҫмер йөрәгендә''.
 
Юл 31 ⟶ 33:
Беҙ Шәмсетдин Зәкиҙе бөрйән ырыуының аҫаба башҡорто һәм шағир, [[Камалетдинов Мифтахетдин Камалетдин улы|Аҡмулланы]]ң уҡытыусыһы итеп кенә түгел, шулай уҡ Нәҡшбәндиә тәриҡәте юлындағы йөҙҙәрсә суфыйҙарҙың мөршиде итеп тә беләбеҙ. Тап улар, йөҙҙәрсә, меңдәрсә суфыйҙар [[XX быуат]] башында үҙ халҡын ойоштороп, III Башҡорт ҡоролтайында Башҡортостан Республикаһын төҙөүгә өлгәшә<ref> [http://kiskeufa.ru/index.php?dn=news&to=art&id=781 Сәғит хажи ИСМӘҒИЛЕВ. БӨРЙӘН ЫРЫУЫ БАШҠОРТО УЛ.] </ref>
 
[[1865]] йылдың сентябрендә Таганрог ҡалаһында вафат булған.
Шағирҙың [[төрөк теле|төрөк]], [[фарси теле|фарси]], [[ғәрәп теле|ғәрәп]] телдәрендә яҙылған ҡулъяҙмалары һаҡланған. «Булғай-булмағай», «Өйрәнмәк кәрәк» шиғырҙарында васыят һүҙҙәре суфыйсылыҡ юлын һайлаған тәҡүәләр өсөн генә түгел, ә барлыҡ әҙәми заттар өсөн дә әһәмиәтле икәне бәхәсһеҙ.
 
Шағирҙың [[төрөкТөрки теле(тел)|төрөктөрки]], [[фарсифарсы теле|фарсифарсы]], [[ғәрәп теле|ғәрәп]] телдәрендә яҙылған ҡулъяҙмалары һаҡланған. «Булғай-булмағай», «Өйрәнмәк кәрәк» шиғырҙарында васыят һүҙҙәре суфыйсылыҡ юлын һайлаған тәҡүәләр өсөн генә түгел, ә барлыҡ әҙәми заттар өсөн дә әһәмиәтле икәне бәхәсһеҙ.
== Сығанаҡ ==
* [http://encycl.bash-portal.ru/zaki.htm] [[Башҡортостан: Ҡыҫҡаса энциклопедия]]. Урыҫсанан тулыландырылған һәм төҙәтелгән тәржемәһе / Баш мөхәррир [[Рәшит Шәкүр|Р. З.Шәкүров]]. Өфө: [[Башҡорт энциклопедияһы]] дәүләт ғилми нәшриәте, 1997. 696 бит, һүрәттәре менән.
 
== Иҫкәрмәләр ==
Юл 40 ⟶ 41:
 
== Һылтанмалар ==
* {{БЭ2013|index.php/read/8-statya/3373-z-ki-sh-msetdin|автор=[[Ҡунафин Ғиниәтулла Сәйфулла улы|Ҡунафин Ғ. С.]], Шәрипова З. Я.}}
* [http://encycl.bash-portal.ru/zaki.htm Статья о Шамсетдине Заки в ''Энциклопедии Башкортостан'']
 
* {{YouTube|FlITKSP2ZLU|''«Личность в башкирской истории: Шамс ад-Дин Заки»''}}
== Видеояҙмалар ==
<references/>
* {{YouTube|FlITKSP2ZLU|logo=1|''«Личность в башкирской истории: Шамс ад-Дин Заки»''. Автор: И. Саитбатталов, режиссёр: Р. Муратов. ГУП ТРК «Башкортостан», 2010.}}
 
[[Категория:Башҡорт мәғрифәтселәре]]
[[Категория:Татар шағирҙары]]
[[Категория:Мәҙрәсә мөғәллимдәре]]
[[Категория:Стәрлебаш мәҙрәсәһе]]
[[Категория:Суфыйҙар]]
[[Категория:Башҡорт дин әһелдәре]]
[[Категория:Башҡорт шағирҙары]]