Ғәбәши Солтан Хәсән улы: өлгөләр араһындағы айырма

|Место рождения = [[Ҡазан губернаһы]] Кесе Сулабаш ауылы, {{ТУ|Ҡазан губернаһы}}

|Место смерти = БАССР‑ҙың[[Салҡаҡ]] ауылы, {{ВБУ|Борай районы}}, [[СалҡаҡБашҡорт АССР-ы]] ауылы

1898 йылда [[Ғосмания мәҙрәсәһе]]ндә, һуңыраҡ Өфө реаль училещеһындаучилищеһында һәм [[Ғәлиә мәҙрәсәһе]]ндә, 1916—17 йылдарҙа [[Ҡазан университындауниверситеты]]нда уҡый, бер үк ваҡытта [[Өфө]] һәм [[Ҡазан]]дың танылған музыканттарынан музыка дәрестәре ала. 1917 йылдан алып Ҡазандың музыка һәм педагогия техникумдарында уҡыта. 1932 йылдан башлап Өфөлә йәшәй: Башҡортостан милли мәҙәниәт ҒТИ хеҙмәткәре, бер үк ваҡытта [[Башҡорт сәнғәт техникумы]]нда уҡыта; 1936 йылдан алып [[БАССР]] ХКС эргәһендәге Сәнғәт эштәре буйынса идаралыҡ хеҙмәткәре. 1941 йылдан башлап [[Салҡаҡ]] урта мәктәбе уҡытыусыһы. Композиторҙың ижадына милли аһәң һәм классик музыка тәьҫирлелеге берлеге хас.

[[Әлмөхәмәтов Ғәзиз Сәлих улы|Ғ. С. Әлмөхәмәтов]] һәм В. И. Виноградов менән берлектә «Сания» (Ф. Әмирхан либреттоһы, 1925) һәм «Эшсе» ([[М. Ғафури]] либреттоһы, 1930; икеһе лә Ҡазанда татар телендә ҡуйыла) операларын, шулай уҡ БАССР‑ҙың барлыҡҡа килеүенә 10 йыл тулыуға арнап симфоник оркестр өсөн «Тантаналы марш» (1929) һ. б. ижад итә. «Вальс», «Ҡайғы», «Пикник», «Ҡайғынан һуң шатлыҡ», «Марш», «Йәшлек» һ. б. инструменталь пьесалар; Ғ. Исхаҡиҙың «Зөләйхә», Ф. Бурнаштың «Таһир менән Зөһрә», Ғ. Рәхимдең «Буҙйегет», М. Джанандың «Шаһнамә» һ. б. спектаклдәргә музыка; [[М. Хәй]] һүҙҙәренә «Ҡурай» һәм а cappella хоры өсөн «Кәкүк» вокаль циклы авторы; башҡ. һәм татар халыҡ йырҙарын хор өсөн эшкәртә. СССР Композиторҙар союзының Башҡортостан бүлексәһен ойоштороусыларҙың береһе. Өфөлә һәүәҫкәр хорҙар һәм оркестрҙар ойоштора, лекциялар менән сығыш яһай, башҡорт һәм татар милли музыкаһы тураһыда мәҡәләләр яҙа.

1909 йылда Өфө «Милли көйҙәр, сәхнә һәм әҙәбиәт» түңәрәге концерттарында ҡатнаша, Әлмөхәмәтов менән бергә Көньяҡ Урал буйлап һәм Волга буйында гастролдәрҙә була. 1932—34 йылдарҙа Башҡортостан буйлап музыкаль-этнографик экспедицияларҙа Ғ. (А. С. Ключарёв менән берлектә) 50 башҡорт халыҡ йырын яҙып алып нотаға һала, улар «Башҡорт халҡ йырҙары» (1935) йыйынтығына инә. 1932 йылда Өфө эшселәре һәм ҡыҙылармеецтары араһында йыйған фольклор әҫәрҙәре өлгөләре «Фабрика һәм завод йырҙары» («Песни фабрик и заводов»), «Ҡыҙылармеецтар йырҙары» («Красноармейские песни») йыйынтыҡтарына нигеҙ була. «Башланғыс мәктәптәр өсөн музыканан программа» (1933; [[Ибраһимов Хәбибулла Кәлимулла улы|Х. К. Ибраһимов]] һәм И. В. Салтыков м‑н берлектә) төҙөүселәренең береһе.

* {{БЭ2013|index.php/read/8-statya/5194-b-shi-soltan-kh-s-n-uly}}