Фәлсәфә: өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ |
|||
34 юл:
Фәндәрҙең күпселегенә арналған үҙ фәлсәфә тармаҡтары бар, мәҫ. ''математика фәлсәфәһе'', хоҡуҡ фәлсәфәһе, тарих фәлсәфәһе һ.б. Шулай уҡ, элегерәк фәлсәфәнең ҡарамағында булған өлкәләр хәҙер үҙаллы фәндәр, мәҫ. [[психология]], [[антропология]] һәм тәбиғәт фәндәре тарафынан ҡарала.
== Фәлсәфә тарихы ==
=== Фәлсәфә туыуы ===
Фәлсәфә туыуы беҙҙен эра алдынан VII—VI быуаттарҙа [[Ҡытай]]ҙа, [[Индия]]ла һәм [[Боронғо Греция]]ла башлана. Бер нисә тарихсылар [[Боронғо Мысыр]] һәм [[Месопотамия]]нан ҡалған мәкәләләр һәм афоризмдар йыйынтыҡтарҙы боронғо фәлсәфә тыуыу менән бәйләй.
=== [[Боронғо Греция]] фәлсәфәһе===
{{terms|[[редукционизм]], [[атомизм]], [[скептицизм]], [[релятивизм]], [[софизм]]}}
[[Боронғо Греция]] фәлсәфәһе беҙҙен эра алдынан VI быуатта тыуа. [[Сократ]] алдынан фәлсәфәләр: [[Фалес]] (Милет мәктәбе нигеҙләүсе), [[Демокрит]], [[Пифагор]], [[Зенон]]. Улар «Нимәул ысынбарлыҡ?» һорауға яуап табырға тырыштылар.
==== Классик грек фәлсәфәһе====
[[Файл:Sanzio 01 Plato Aristotle.jpg|thumb|200px|[[Платон]] һәм [[Аристотель]], [[Рафаэль Санти]] «[[Афинская школа]]», [[Апостольский дворец|Ватиканский дворец]].<br />Платон (һул яҡтан) үңенең {{нп3|Идеялар теорияһы|en|Theory of Forms}} буйынса күккә күрһәтә (белем шишмәһе тип), Аристотель (уң яҡтан) ерғә күрһәтә [[Эмпиризм]]ды яҡлап.]]
{{main|Сократ|Платон|Аристотель}}
{{terms|[[идеализм]], [[натурфилософия]], [[метафизика]], [[платонизм]], [[аристотелизм]]}}
Классик грек фәлсәфәһе ѳс кешеләр менән бәйле: [[Сократ]], уның уҡыусыһы [[Платон]], һәм Платон уҡыусыһы — [[Аристотель]].
Идеялар теорияһында Платон материаль объекттарҙы идеаль объекттар менән ҡаршыға ҡуя. Аристотель буйынса бѳтә белемдәрҫе кеше хәтерҙән ала, яңынан ул килмәй.
==== Эллиндар фәлсәфәһе ====
{{terms| [[эпикуреизм]], [[скептиктар]], [[перипатетиктар]], [[стоицизм]], [[неоплатонизм]]}}
=== Боронғо Индия ===
[[Файл:Gandhara Buddha (tnm).jpeg|thumb|160px| [[Будда Шакьямуни|Будда]], [[Гандхара]]]]
{{terms|[[Реализм ]], [[материализм]], [[йога]] }}
Боронғо Индия фәлсәфәһе Боронғо Греция фәлсәфәһе менән сағыштырғанда биҡ яй үҫкә, сѳнки уның логикаһы математикағы менән бәйләнелмәғән. Ул лингвистика менән бәйләнғән (Сократ алдынан фәлсәфәләрҙә һымаҡ).
=== Боронғо Ҡытай ===
{{double image|right|Confucius Tang Dynasty.jpg|120|Zhang Lu-Laozi Riding an Ox.jpg|120|[[Конфуций]], [[У Даоцзы]], [[Тан (династия)| Тан]]|[[Лао-цзы]], {{нп3|Чжан Лу (художник)|Чжан Лу|en|Zhang Lu (painter)}}, Мин}}
{{Main|Китайская философия}}
{{terms|[[конфуцианство]], [[даосизм]]}}
==Фәлсәфә терминдары==
| |||