|
'''5 сентябрь''' — [[григориан стиле]] буйынса йылдың 248-се ([[кәбисә йыл]]ында 249) көнө. Йыл аҙағына тиклем 117 көн ҡала.
== {{Байрамдар}} ==
* {{Флагификация|Индия}} — Уҡытыусылар көнө.
== {{Ваҡиғалар}} ==
* [[1827]] — [[Рәсәй]]ҙә Диңгеҙ министрлығы ойошторола.
* [[1885]] — [[АҠШ]]-та Джейк Гамперҙың сервис станцияһында беренсе бензин насосы ҡуйыла.
* [[1905]] — [[урыҫтар|урыҫ]]—[[Япония|япон]] һуғышының тамамланыуын раҫлаған Портсмут ([[АҠШ]]) тыныслыҡ килешеүенә ҡул ҡуйыла.
* [[1939]] — [[Америка Ҡушма Штаттары]] Икенсе донъя һуғышына ҡарата үҙенең нейтралитетын иғлан итә.
* [[1940]] — [[СССР]]-ҙың «Пионерская правда» балалар гәзитендә Аркадий Гайдарҙың «Тимур һәм уның командаһы» повесы баҫыла башлай.
* [[1958]] — [[АҠШ]]-та Борис Пастернактың «Доктор Живаго» романы беренсе тапҡыр нәшер ителә.
* [[1981]] — [[Азия]]ла йәшәүсенең СПИД-тан үлеме тәүге тапҡыр рәсми теркәлә.
* [[1997]] — Мәскәүҙә [[Пётр I]]-гә һәйкәл асыла (авторы скульптор Зураб Церетели).
== {{Тыумыш}} ==
* [[1568]] — Томмазо Кампанелла, [[Италия]] философы.
* [[1638]] — [[Людовик XIV]], [[Франция]]ның 1643—1715 йылдарҙағы короле.
* [[1817]] — Алексей Константинович Толстой, [[урыҫтар|урыҫ]] шағиры, яҙыусы һәм драматург, Козьма Прутков исеме аҫтында ижад итеүселәрҙең береһе.
* [[1929]] — Андриян Николаев, [[СССР|совет]] лётчик-космонавы.
* [[1933]] — Эрик Булатов, [[урыҫтар|урыҫ]] [[СССР|совет]] рәссамы, сәнғәттә «соц-арт» йүнәлешенә нигеҙ һалыусыларҙың береһе.
* [[1934]] — Юрий Афанасьев, [[СССР|совет]] һәм [[Рәсәй]] тарихсыһы, сәйәсмән.
* [[1948]] — Михаил Швыдкой, [[Рәсәй]]ҙең дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре, театр белгесе.
* [[1958]] — Вячеслав Баранов, [[СССР|совет]] һәм [[Рәсәй]] киноактёры, дубляж оҫтаһы.
* [[1973]] — Роуз Макгоуэн, [[АҠШ|Америка]] кино һәм телевидение актёры («Планета страха», «Зачарованные», «Крик»).
* [[1986]] — Александр Рязанцев, [[Рәсәй]] футболсыһы.
* [[1990]] — Ён А Ким, [[Көньяҡ Корея]] фигуристкаһы, [[Олимпия уйындары|Олимпия]] (2010), күп тапҡырҙар донъя һәм ил чемпионы.
== {{Үлем}} ==
* [[1758]] — Дмитрий Иванович Виноградов, [[урыҫтар|урыҫ]] химигы, [[Рәсәй]]ҙә фарфор етештереүгә нигеҙ һалыусы.
* [[1857]] — Огюст Конт, [[Франция|француз философы һәм социологы, социология фәненә нигеҙ һалыусы.
* [[1863]] — Иван Сахаров, [[урыҫтар|урыҫ]] халыҡ ижадын өйрәнеүсе.
* [[1902]] — Рудольф Вирхов, [[ниместәр|нимес]] патологы, аҡ ҡанлылыҡты (белокровие, лейкемия) беренсе һүрәтләүсе.
* [[1919]] — Василий Иванович Чапаев, [[Граждандар һуғышы]] геройы.
* [[1975]] — [[Зәғәфүрәнов Фәйзрәхман Зәғәфүрән улы]], [[башҡорт]] [[СССР|совет дәүләт]] эшмәкәре. 1950—1967 йылдарҙа [[Башҡорт АССР-ы]] Юғары Советы Президиумы рәйесе. [[СССР|Совет]]—[[Финляндия|фин]] һәм [[Бөйөк Ватан һуғышы|Бөйөк Ватан һуғыштарында]] ҡатнашыусы.
* [[1975]] — Георг Отс, [[эстон теле|эстон]] [[СССР|совет]] [[опера]] һәм эстрада йырсыһы, актёр («Мистер Икс»), [[СССР]]-ҙың халыҡ артисы (1960).
* [[1983]] — Герберт Раппапорт, [[СССР|совет]] кинорежиссёры, РСФСР-ҙың халыҡ артисы (1980).
* [[1984]] — Адам Малик, [[Индонезия]] сәйәсмәне һәм дипломат, үҙ илендә [[журналистика]]ға нигеҙ һалыусы, төрлө йылдарҙа дәүләттең вице-президенты, сит ил эштәре министры, 1971—1972 йылдарҙа [[БМО]] Генераль Ассамблеяһы рәйесе.
* [[1993]] — Юлиан Семёнов, [[урыҫтар|урыҫ]] [[СССР|совет]] яҙыусыһы («Семнадцать мгновений весны», «ТАСС уполномочен заявить», «Экспансия» һ.б.)
* [[2003]] — Кир Булычёв, [[урыҫтар|урыҫ]] [[СССР|совет]] яҙыусыһы (фантаст), [[СССР]]-ҙың Дәүләт премияһы лауреаты (1982).
== {{Йылдың көндәре}} ==
| 